Voeding > vlierbessen

vlierbessen
Expert: Jaap Gerrijts | 28 juni 2023 | Leestijd: 7 minuten

Vlierbessen

Vlierbessen zijn kleine, donkerpaarse vruchten die groeien aan de vlierboom. Ze worden al eeuwenlang gebruikt voor hun geneeskrachtige en culinaire eigenschappen. Vlierbessen bevatten veel vitamine C en ze kunnen vers, gedroogd of verwerkt worden tot siroop, jam, wijn of thee.

Vlierbessen kennen vele gezondheidsvoordelen. In dit uitgebreide artikel leggen aan je uit welke dat zijn en vertellen we waar je het allemaal voor kunt gebruiken. Lees je mee?!

De vlierbes zit boordevol vitamines en mineralen

Vlierbessen

Het gebruik van vlierbessen is terug te vinden naar de holbewoners, oude Egyptenaren en oude Grieken. Er zijn zelfs recepten voor medicijnen op basis van vlierbessen die teruggaan tot het oude Egypte.

Vlierbes is een plant die wordt gekweekt vanwege zijn geneeskrachtige eigenschappen en wordt veel gebruikt om verschillende aandoeningen te behandelen.

Zo kan het verlichting bieden bij verkoudheid en griep, maar ook bij allergieën en sinusitis. Het kan ook helpen bij:

Verlagen van de bloedsuikerspiegel

Een gezonde huid te ondersteunen 

Werken als een natuurlijk diureticum 

Zenuwpijn

Ontsteking

Chronische vermoeidheid

Constipatie

Wat is een vlierbes?

Vlierbes heet in het Latijns Sambucus en is een geslacht van bloeiende planten in de familie Adoxaceae. De verschillende soorten Sambucus worden gewoonlijk vlierbes of vlier genoemd. De bessen en bloemen van de vlierplant worden vaak als medicijn gebruikt.

Vlierbes is inheems in Europa, Afrika en delen van Azië. Het heeft bladverliezende bladeren, witte bloemen en bessen die van groen naar rood naar zwart verkleuren als ze rijp zijn. Vlierbessen worden vaak aangetroffen in bossen en heggen.

Sambucus nigra is de volledige wetenschappelijke naam van de meest voorkomende variëteit die voor medicinale doeleinden wordt gebruikt en  waar het merendeel van het wetenschappelijk onderzoek naar is uitgevoerd. Het is een bladverliezende boom die tot 10 meter lang wordt met crème witte bloemen en blauwzwarte bessen.

Andere veel voorkomende namen voor Sambucus nigra zijn zwarte vlier, Europese vlier, Europese vlierbes en Europese zwarte vlierbes. De vlierbessenstruik of vlierboom levert de bessen die vaak worden gebruikt in siropen, jam en wijn, naast andere medicinale en culinaire hoogstandjes.

Naast zwarte vlierbes zijn er nog verschillende andere soorten verkrijgbaar. Enkele van de meest voorkomende zijn:

Zwarte kanten vlierbes

Rode vlierbes

Adams vlierbes

Vlierbes met citroenkant

Zwarte schoonheid vlierbes

Blauwe vlierbes

Yorkse vlierbes

Europese oudere bloemen bevatten ongeveer 0,3 procent van een essentiële olie die is samengesteld uit vrije vetzuren en alkanen. De triterpenen alfa- en bèta-amyrine, ursolzuur, oleanolzuur, betuline, betulinezuur en een verscheidenheid aan andere ondergeschikte componenten zijn geïdentificeerd.

Vlierbessenfruit bevat fenolzuren, quercetine, kaempferol en rutine. Het bevat ook flavonoïden die antioxiderende eigenschappen hebben en cel beschadiging kunnen helpen voorkomen. Er komen ook anthocyanidinen in voor wat chemische verbindingen zijn waarvan bekend is dat ze immuun bevorderende eigenschappen hebben.

De rauwe bessen bestaan voor 80 procent uit water, 18 procent uit koolhydraten en voor minder dan 1 procent uit eiwitten en vetten. Vlierbessen bevatten van nature veel vitamine A, vitamine B6, vitamine C, ijzer en kalium, naast verschillende andere essentiële voedingsstoffen.

Vlierbes is in de winkel verkrijgbaar in siroop-, sap- en theevorm. Supplementen kunnen bij veel gezondheidswinkels worden gekocht of je kunt ze ook zelf thuis maken.

 

 

 

”Vlierbessen bevatten het hoogste gehalte aan seleen van alle vruchten”

Wat zijn de mogelijke gezondheidsvoordelen van de vlierbes?

De vlierbes is een medicinale bes die verschillende gezondheidsvoordelen kan bieden als hij met mate wordt geconsumeerd. Hij wordt al eeuwenlang gebruikt als een natuurlijke behandeling voor verschillende ziekten en gezondheidsproblemen zoals astma, bronchitis en sinusitis. Vlierbessensiroop wordt al eeuwenlang gebruikt als een effectief natuurlijk middel voor het behandelen en voorkomen van verkoudheid, hoest en griep. 

Zwarte vlierbes bevat namelijk een specifieke groep fytonutriënten die men anthocyanines noemt. Dit is een geweldige natuurlijke remedie tegen virussen. Zwarte vlierbes heeft zelfs de kracht om een bepaald cytokine met 44% te verhogen. Kort gezegd betekent dit dat het je immuunsysteem activeert. . Studies laten zien dat het zelfs net zo goed kan werken als veel antivirale medicijnen tegen griep!

De bessen worden onder andere gebruikt voor:

Verminderen van pijn 

Verminderen van ontstekingen

Afnemende zwelling

Toenemend plassen

Winderigheid

Verlagen van bloedsuiker

Afnemende UV stralingsschade

Vermindering van urinezuur

Wat zijn de mogelijke gezondheidsvoordelen van de vlierbes?

 

Vermindert klachten van bijholteontsteking

Met de ontstekingsremmende en antioxiderende eigenschappen van vlierbessen is het logisch dat het kan helpen bij de behandeling van sinusproblemen en ziekten die verband houden met de gezondheid van de luchtwegen. Een bijholteontsteking is een aandoening waarbij de holtes rond de neusgangen ontstoken raken. 

Tijdens een studie uit Zwitserland onderzocht men het gebruik van een product genaamd Sinupret dat vlierbessenextract bevat. De onderzoekers gebruikten Sinupret om bacteriële sinusitis te behandelen tegelijkertijd met een antibioticum en een decongestivum. Interessant genoeg deden degenen die de combinatie namen het beter in vergelijking met degenen die Sinupret helemaal niet gebruikten.

 

Verlichting bij verkoudheid en griep

Eén van de best bestudeerde voordelen van vlierbessen supplementen zijn de krachtige immuun bevorderende eigenschappen. De bessen bevatten namelijk de chemische verbindingen anthocyanidinen waarvan is vastgesteld dat ze immunostimulerende eigenschappen hebben.

Onderzoek laat zien dat vlierbes een veilige, efficiënte en kostenbesparende behandeling is voor verkoudheid en griep. Onderzoekers ontdekten dat vlierbes de duur en ernst van symptomen die verband houden met verkoudheid en griep kan verminderen, en er is geen bewijs dat het je immuunsysteem over stimuleert.

Verschillende onderzoeken hebben voordelen gevonden om het gebruik van vlierbessen ook voor griepsymptomen te ondersteunen. De flavonoïden in de bessen binden zich zowel aan het H1N1-griepvirus bij de mens als aan het H5N1-vogelgriepvirus.

Een studie verdeelde patiënten in twee groepen. De ene groep kreeg dagelijks vier doses van 175 milligram vlierbessenextract en de andere groep kreeg gedurende twee dagen een placebo.

De behandelde groep vertoonde een aanzienlijke verbetering in de meeste tekenen van griep, terwijl de placebogroep geen verbetering in de ernst van de symptomen vertoonde. Onderzoekers concludeerden dat het extract effectief is bij het beheersen van griepsymptomen.

Een andere studie suggereert dat wanneer vlierbessen worden gebruikt binnen de eerste 48 uur na het begin van griepverschijnselen, dit de duur van griepsymptomen met gemiddeld vier dagen kan helpen verkorten.

 

Verlagen van de bloedsuikerspiegel

Zowel de vlierbloem als de vlierbes worden van oudsher gebruikt om diabetes te behandelen. Onderzoek heeft aangetoond dat extracten van vlierbloesem het glucosemetabolisme en de afscheiding van insuline helpen stimuleren. Dit zou mogelijk kunnen helpen de bloedsuikerspiegel in het lichaam te verlagen.

Glycogenese is het proces waarbij overtollige suiker uit je bloedbaan en in je spieren en lever wordt verwijderd om zo een normale bloedsuikerspiegel te behouden.

Onderzoek evalueerde de insulineachtige en insuline afgevende werking van zwarte vlierbes in vitro. Uit de studie bleek dat een waterig extract van vlierbloesem het glucosetransport, de glucoseoxidatie en de glycogenese aanzienlijk verhoogde zonder toegevoegde insuline.

In een dierstudie ontdekte men dat vlierbessen kunnen dienen als een potentiële bron van bioactieve stoffen voor formuleringen die worden gebruikt voor de behandeling van diabetes. Onderzoekers ontdekten dat zowel lipofiele als polaire extracten van de bes de insulineresistentie verlaagden bij ratten met diabetes type 2.

 

Pijnstillend effect

Anthocyanines in vlierbessen helpen ontstekingen verminderen. Dit wordt bereikt door te voorkomen dat de immuuncellen in je lichaam stikstofmonoxide produceren. Als signaalmolecuul veroorzaakt stikstofmonoxide namelijk ontstekingen bij letsel of ziekte. Door deze reactie te verzwakken kun je pijn en zwelling helpen verminderen. Al een tijdje wordt vlierbessen tinctuur en zalf gebruikt bij het behandelen van:

Brandwonden

Snijwonden

Kneuzingen

Tandpijn

 

Bevorderen van een regelmatige stoelgang

In de traditionele en volksgeneeskunde werd de vlierplant gebruikt als laxeermiddel om verstopping te verlichten. Het werd toegevoegd aan kruidenmengsels om zo de regelmaat te verbeteren.

Het drinken van thee gemaakt van gedroogde vlierbessen heeft een laxerende effect dat wordt toegeschreven aan een stof die antrachinon wordt genoemd. Deze stof zit ook in rabarber en senna en het remt de opname van water in de darmen. Dit verhoogt de darmdruk en stimuleert samentrekkingen van spierweefsel om zo de ontlasting van de darm te bevorderen. 

Sommige onderzoeken suggereren dat vlierbessenthee constipatie kan verlichten en kan helpen bij het ondersteunen van een regelmatige stoelgang en een gezonde spijsvertering. Uit een kleine gerandomiseerde studie bleek dat een specifieke samenstelling die vlierbessen bevat, samen met verschillende andere planten zou kunnen werken als een effectief natuurlijk laxeermiddel voor de behandeling van constipatie.

Helaas zijn er momenteel geen studies die vlierbessen zelf beoordelen op verlichting van constipatie dus er is nog hier nog meer onderzoek voor nodig.

 

Natuurlijk diureticum

Een diureticum is een stof die de aanmaak van urine bevordert. Onderzoek laat zien dat oudere bladeren, bloemen en bessen vroeger werden gebruikt vanwege hun diuretische eigenschappen door plattelandsbevolking als natuurlijk medicijn. Zelfs de schors van de plant werd gebruikt vanwege zijn diuretische en afslankende effecten.

Artsen schrijven diuretica voor wanneer het lichaam te veel vocht vasthoudt en dit is een veelvoorkomend probleem bij oudere volwassenen. Dankzij het vermogen om te werken als een veilig diureticum is aangetoond dat vlierbes zowel het urineren als de stoelgang bevordert en zo kan helpen beschermen tegen het vasthouden van vocht.

 

Verlichten van allergieën

Naast het gebruik van vlierbessensiroop voor verkoudheid staan de bloemen van de vlierplant ook bekend als een effectief middel tegen allergieën. Aangezien allergieën een overreactie van het immuunsysteem en ontstekingen met zich meebrengen, suggereert onderzoek dat het vermogen van het kruid om de immuunfunctie te verbeteren en ontstekingen te kalmeren kan helpen bij het verlichten van allergieën.

Sommige herboristen zetten zwarte vlierbloesem op de lijst van meest effectieve kruiden die worden gebruikt voor de behandeling van hooikoortsachtige symptomen. Het kan alleen of in combinatie met andere kruiden en natuurlijke remedies worden gebruikt voor allergieën.

 

Ondersteunt de huid

Vlierbes heeft zijn weg inmiddels ook gevonden naar cosmetische producten. Het gehalte aan bioflavonoïden, antioxidanten en vitamine A maakt het namelijk geweldig voor de gezondheid van de huid. Niet alleen dat, onderzoekers vermoeden ook dat een stof in de bes een natuurlijke boost aan de huid kan geven.

Anthocyaan is een soort natuurlijk plantenpigment dat voorkomt in vlierbessen waarvan is aangetoond dat het ontstekingsremmende en antioxiderende eigenschappen heeft. Sommige onderzoekers vermoeden dat deze verbinding de structuur en conditie van de huid kan verbeteren en zo de algehele gezondheid van de huid kan helpen verbeteren.

 

Kanker bestrijdende effecten 

Eetbare bessenextracten zoals vlierbessenextract zijn rijk aan anthocyanines en hebben een breed spectrum aan therapeutische, farmacologische en anticarcinogene eigenschappen. In-vitro-onderzoeken geven specifiek aan dat de vlierbes enkele chemopreventieve eigenschappen heeft die de vorming van kanker kunnen helpen remmen, vertragen of zelfs omkeren.

Een studie vergeleek de eigenschappen tegen kanker van Europese en Amerikaanse vlierbessen. De Europese vlierbes Sambucus nigra staat bekend om zijn medicinaal gebruik en de vele anthocyanines, flavonoïden en andere polyfenolen die allemaal bijdragen aan het hoge antioxiderende vermogen. De Amerikaanse vlierbes Sambucus canadensis is niet gekweekt of gepromoot als medicinale plant zoals zijn Europese verwant.

Deze studie testte extracten van beide bessen om zo het antikanker potentieel te beoordelen en ontdekte dat beide een aanzienlijk chemopreventief potentieel vertoonden. Bovendien vertoonde het Amerikaanse vlierextract remming van ornithine-decarboxylase. Dit is een enzymmarker die verband houdt met het promotiestadium van kankervorming.

Vlierbessen tonen dus potentieel als kanker bestrijdende voedingsmiddelen. Dit zal in de toekomst nog verder onderzocht moeten worden om te kijken hoe dit in de praktijk kan worden toegepast.

 

Goed voor het hart 

Hoewel studies gemengde resultaten hebben gevonden laten sommige onderzoeken zien dat vlierbessenextract de gezondheid van het hart kan verbeteren.

Een diermodel liet zien dat het geven van anthocyanine rijk zwart vlierbessenextract aan muizen met een hoog cholesterol- en HDL-cholesteroldisfunctie hielp om het cholesterolgehalte in de lever te verlagen en zo de HDL-functie te verbeteren. Dit kan te wijten zijn aan de aanwezigheid van anthocyanines die antioxiderende en ontstekingsremmende activiteiten hebben.

Een andere studie liet zien dat vlierbessenextract gunstige effecten kan hebben op een te hoge bloeddruk. Toen uit de plant geëxtraheerde polyfenolen samen met renineremmers werden toegediend aan ratten met hoge bloeddruk verlaagden ze de arteriële druk.

Onderzoekers beweren dat het gebruik van polyfenolen om de bloeddruk te verlagen ook kan helpen de bijwerkingen van bloeddrukverlagende medicijnen te verminderen en de algehele kwaliteit van leven te verbeteren.

Ook hier zal in de toekomst nog meer onderzoek naar gedaan moeten worden.

 

 

”Je kunt vlierbessen niet rauw eten”

Hoe gebruik je vlierbessen?

Vlierbessen zijn verkrijgbaar bij lokale gezondheidswinkels en ook online kan je ze in verschillende vormen kopen.

Vlierbessengummies, vlierbessenwijn en vlierbessensap zijn allemaal populaire manieren om dit gezonde fruit te consumeren.

Als het gaat om verkoudheid, griep en problemen met de bovenste luchtwegen dan is vlierbessensiroop erg populair. Er zijn merken van hoge kwaliteit te koop in de winkel en je kunt het ook online vinden. Je kunt het ook zelf thuis maken natuurlijk!

De meeste receptopties voor vlierbessensiroop zijn het sudderen van vlierbessen met een beetje water en een verscheidenheid aan andere geneeskrachtige kruiden voor een gemiddelde tijd van 45 minuten tot een uur.

Vlierbessenthee is een andere geweldige manier vooral als je vlierbessen gebruikt voor griep- en verkoudheidssymptomen. Je kunt theezakjes kopen of gedroogde bessen of bloemen kopen en thee zetten door een eetlepel bessen of bloemen te combineren met heet water. Probeer citroen, honing, kaneel of munt toe te voegen om de smaak en gezondheidsvoordelen een extra boost te geven.

Als je geen fan bent van hete thee of zwarte vlierbessensiroop dan kun je vlierbessensap proberen dat zoet, scherp en verfrissend smaakt. Zorg er wel voor dat je er één koopt of maakt die niet te veel toegevoegde suiker bevat.

 

 

”De donkerpaarse besjes zitten vol vitamine C”

Hoe maak je vlierbessensap?

De beste vlierbessensap maak je natuurlijk zelf maar hoe maak je vlierbessensap?

Om zwarte vlierbessensap te maken heb je de volgende ingrediënten nodig:

Ingrediënten:

2 kopjes verse of bevroren zwarte vlierbessen

4 kopjes water

1 kopje zoetstof zoals lokale honing van de imker – optioneel voor extra smaak

1 tot 2 eetlepels citroensap – optioneel voor extra smaak

Benodigdheden:

Grote steelpan

Fijnmazige zeef of kaasdoek

Glazen potten of flessen voor opslag

 

Hier volgt een stapsgewijze handleiding voor het maken van zwarte vlierbessensap:

1) Begin met het grondig spoelen van de vlierbessen om vuil te verwijderen. Als je verse vlierbessen gebruikt verwijder dan voorzichtig de de stelen van de bessen. Als je bevroren vlierbessen gebruikt dan hoef je ze niet van de stelen te halen.

2) Voeg in een grote pan de vlierbessen en het water toe. Breng het mengsel op middelhoog vuur aan de kook.

3) Zodra het water kook zet je het vuur laag en laat je het mengsel ongeveer 30 tot 45 minuten sudderen. De vlierbessen zullen zacht worden en hun sappen vrijgeven.

4) Pureer de vlierbessen voorzichtig met een lepel of aardappelstamper om zo meer sap te krijgen.

5) Haal na het sudderen de pan van het vuur en laat het mengsel iets afkoelen.

6) Plaats een fijnmazige zeef of kaasdoek over een kom of een andere pan. Giet het vlierbessenmengsel in de zeef om zo het sap van het vruchtvlees en de zaden te scheiden. Druk met de achterkant van een lepel op het vruchtvlees of gebruik schone handen om er zoveel mogelijk sap uit te persen.

7) Voeg desgewenst zoetstof zoals honing toe aan het sap terwijl het nog warm is. Begin met een kleinere hoeveelheid en pas deze aan je eigen voorkeur aan. Roer tot de zoetstof volledig is oplost. Je kunt desgewenst ook verse citroensap toevoegen voor een extra pittige smaak.

8) Laat het sap volledig afkoelen voordat je het in glazen potten of flessen doet om het te kunnen bewaren. Bewaar het sap in de koelkast en consumeer het binnen enkele weken of vries het in kleinere porties in om het zo langer te bewaren.

 

Let op!

Zwarte vlierbessen mogen niet rauw worden gegeten omdat ze misselijkheid en maagklachten kunnen veroorzaken. Het is belangrijk om de bessen te koken voordat je het sap eruit haalt.

 

 

”Gebruik het bij keelontsteking, luchtwegontsteking en ontstoken amandelen”

Wat zijn de risico's, bijwerkingen en interacties van vlierbessen?

Ondanks de vele voordelen van de plant zijn er ook verschillende bijwerkingen van vlierbessen waar je rekening mee moet houden.

Rijpe en gekookte bessen van de meeste vlierbes planten zijn eetbaar. Je mag echter geen rauwe bessen of andere delen van de plant consumeren, omdat deze een cyanide-inducerende chemische stof bevatten. Deze stof kan leiden tot verschillende klachten zoals:

Misselijkheid

Braken 

Diarree

Over het algemeen veroorzaken commerciële drankjes of supplementen met vlierbes extract geen bijwerkingen bij gebruik in de aanbevolen doseringen.

Vlierbes lijkt weinig bijwerkingen te hebben bij correct gebruik gedurende een korte periode van maximaal vijf dagen. Af en toe kunnen vlierbloesem en vlierbessen wel allergische reacties veroorzaken.

Stop het gebruik als je een milde allergische reactie hebt en zoek medische hulp als je een heftige allergische reactie krijgt.

Zwangerschap

Het gebruik van vlierbessensupplementen voor kinderen wordt niet aanbevolen, tenzij de kinderarts dit heeft aanbevolen. Als je zwanger bent of borstvoeding geeft dan kun je het beter niet gebruiken aangezien er geen onderzoek is naar de effecten ervan op de gezondheid en ontwikkeling van de foetus.

Ziekte

Als je een auto-immuunziekte hebt zoals reumatoïde artritis vraag dan je arts voordat je vlierbessensupplementen gaat gebruiken. Vlierbes supplementen kunnen namelijk het immuunsysteem stimuleren. Als je andere aanhoudende gezondheidsproblemen hebt dan kan het raadzaam zijn om ook even met de arts te overleggen voordat je het gebruikt. Mensen met orgaantransplantaties mogen geen vlierbessen nemen.

Medicatie

Vanwege de krachtige effecten op de gezondheid kunnen vlierbes supplementen mogelijk een wisselwerking hebben met verschillende medicijnen. Als je op dit moment één van de volgende medicijnen gebruikt dan is het belangrijk om eerst met de arts of apotheker te  overleggen voordat je een vlierbes supplement of andere vlierplantproducten gaat gebruiken.

Laxeermiddelen

Diuretica – plaspillen

Medicijnen tegen diabetes

Chemotherapie

Immunosuppressiva zoals corticosteroïden en medicijnen die worden gebruikt om auto-immuunziekten te behandelen

Theofylline 

Tips:

1) In de periode vanaf eind augustus tot eind september zie je de paars/zwarte bessen in de vlier hangen. Zoek naar de besjes met de rode steeltjes, dit is de juiste variant

2) Pluk altijd van struiken met takken en de bessen zijn pas rijp als ze diepzwart zijn

3) Kleine vlierplanten die recht uit de grond groeien en rond de meter hoog zijn giftig

4) Je kunt zowel de bladeren als de bessenpuree als kompres gebruiken bij wonden of kneuzingen

5) Vlierbessen kunnen donkere vlekken in je kleding achterlaten dus wees voorzichtig

Vlierbessen zijn een hele goede bron van antioxidanten

Tot slot

Vlierbessen stonden centraal in dit artikel. Ben jij een liefhebber van bessen. En welke bes heeft jouw voorkeur? Wij vinden het fijn als je een reactie achterlaat onderaan deze pagina. 

Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen op social media. Dit kan doormiddel van de social media knoppen. We zijn je zeer erkentelijk!

Anderen lezen ook

Jujube

Havermelk

Goji bessen

Bronnen:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *