Expert: Jaap Gerrijts | 23 september 2023 | Leestijd: 8 minuten
Vanillestokjes
Vanillestokjes zijn de vruchten van een tropische klimorchidee die een heerlijke geur en smaak hebben. Ze bevatten duizenden kleine zaadjes, die de bron zijn van de echte vanillesmaak. Vanille heeft geneeskrachtige eigenschappen, zoals het bestrijden van bacteriën en vrije radicalen. Vanillestokjes worden gebruikt om allerlei gerechten en producten te verrijken, zoals gebak, ijs, chocolade en parfum.
Vanillestokjes hebben een aantal gezondheidsvoordelen. In dit uitgebreide artikel leggen we uit welke dat zijn en vertellen we hoe je zelf vanille extract kunt maken. Lees je mee?!
In vanillestokjes zitten verschillende vitaminen alleen wel in kleine hoeveelheden
Vanillestokjes
Vanillestokjes zijn de lange slanke zaaddozen van de vanilleorchidee Vanilla planifolia. Ze staan vooral bekend om hun zoete, aromatische en complexe smaak en wordt veel gebruikt in culinaire toepassingen, vooral bij het bakken en desserts. De stokjes zijn lang, donkerbruin of zwart, smal en enigszins gerimpeld. Ze hebben een onderscheidend uiterlijk met een glad en glanzend oppervlak.
De plant is een bloeiende wijnstok die groeit volgens de structuur die de hoogte ondersteunt tot een lengte van wel 90 meter! Vanillestokjes zijn de gedroogde orchideeën van de wijnstok die veel verbindingen bevatten zoals vanilline die bijdragen aan de heerlijke smaak. Vanille komt oorspronkelijk uit Mexico maar worden nu gekweekt in verschillende tropische gebieden over de hele wereld zoals Madagaskar, Tahiti en andere landen in de regio van de Indische Oceaan. Elk land geeft weer unieke smaakkenmerken aan de peulen.
De smaak en het aroma van vanillestokjes zijn rijk, zoet en complex en worden vaak omschreven als romige, bloemige en licht houtachtige tonen. Het aroma is bijzonder verleidelijk en om deze erg geliefd bij vele mensen.
De stokjes zijn een populaire smaakstof in verschillende culinaire creaties. Ze worden vaak gebruikt om smaak toe te voegen aan desserts, gebak, ijs, custards en dranken. Vanillestokjes kunnen zowel in zoete als hartige gerechten gebruikt worden. Als je de zaadjes direct in recepten wilt gebruiken dan kun je het vanillestokje in de lengte splijten en de kleine zwarte zaadjes eruit schrapen met de rand van een mes. Deze zaden kunnen aan gerechten worden toegevoegd voor zowel smaak als visuele aantrekkingskracht.
Hele vanillestokjes worden vaak toegevoegd aan vloeistoffen zoals melk of room om hun smaak te versterken. Je kunt bijvoorbeeld een vanillestokje in warme melk laten trekken voor het maken van vla of pudding.
Eén van de meest voorkomende toepassingen voor vanillestokjes is het maken van vanille-extract. Hierbij worden de peulen opengespleten en de kleine zwarte zaadjes binnenin eruit geschraapt en gemengd met alcohol om een krachtig vanille-extract te maken.
Vanillestokjes worden vaak ingedeeld in Graad A en Graad B. Graad A, ook bekend als “gourmet” of “prime” vanille, bevat doorgaans meer vocht en wordt gebruikt vanwege zijn visuele aantrekkingskracht en uitgesproken smaak. Graad B, ook wel ‘extractiegraad’ genoemd is vaak droger en wordt vanwege het hoge zaadgehalte meestal gebruikt voor het maken van vanille-extract.
Vanillestokjes worden beschouwd als een premium en gewild ingrediënt vanwege hun uitzonderlijke smaak en aroma. Ze worden vaak gebruikt om de smaak van een breed scala aan gerechten te verbeteren en zijn een belangrijk onderdeel van veel dessertrecepten.
”Vanilline is een krachtige antioxidant dat in vanille zit”
Wat zijn de mogelijke gezondheidsvoordelen van vanillestokjes?
Vanillestokjes bieden verschillende voordelen bij gebruik in culinaire en andere toepassingen en ze zijn inmiddels uitgebreid bestudeerd. Wij gaan je de meest voorkomende toepassingen en voordelen met je doornemen!
Natuurlijke zoetheid
De natuurlijke zoetheid van vanille kan de smaak van gerechten verbeteren zonder dat er extra suiker nodig is. Dit zorgt ervoor dat het een nuttig ingrediënt kan zijn bij het verlagen van het suikergehalte in recepten.
Natuurlijke bron van antioxidanten
Vanillestokjes bevatten antioxidanten zoals vanilline die potentiële gezondheidsvoordelen hebben door vrije radicalen in het lichaam te bestrijden.
Vermindering van stress
De geur van vanille wordt in verband gebracht met verminderde stress en angst. Het wordt vaak gebruikt in aromatherapie en geurproducten zoals kaarsen voor ontspanning.
Stemmingsverbetering
De geur van vanille is in verband gebracht met stemmingsverbetering en gevoelens van comfort en geluk. Het wordt soms gebruikt in parfums en geurkaarsen vanwege zijn stemming verhogende eigenschappen.
Ondersteuning bij de spijsvertering
Sommige traditionele remedies gebruiken vanille om spijsverteringsongemakken zoals gasvorming, winderigheid en indigestie te verlichten.
Afrodisiacum
In sommige culturen wordt vanille beschouwd als een afrodisiacum en gebruikt om romantische gelegenheden en desserts te versterken.
Natuurlijke remedie
In de traditionele geneeskunde wordt vanille gebruikt om aandoeningen zoals koorts, hoesten en verkoudheid te behandelen.
Kan op natuurlijke wijze koorts verminderen
Hoewel lichte koorts een teken is dat je lichaam infecties bestrijdt, is vanille al geruime tijd een veelgebruikt middel om dezelfde koorts op natuurlijke wijze te verminderen.
Werkt als een krachtige antioxidant
Antioxidanten zijn belangrijk omdat ze de vrije radicalen die je lichaam binnendringen door blootstelling aan chemicaliën, de zon en andere factoren helpen bestrijden. Deze vrije radicalen hebben het potentieel om blijvende schade aan te richten. Oxidatieve stress is de officiële term voor deze schade door vrije radicalen en het leidt tot een verscheidenheid aan ziekten en draagt bij aan de vorming van kanker.
Vanilline is al enige tijd een bekende antioxidant. Het interessante is echter dat vanilline een lagere antioxidantactiviteit vertoont dan vanille-extract, dat nu aan belangstelling heeft gewonnen als een nuttig product bij het bewaren van voedsel en in gezondheidssupplementen.
Antibacterieel
Vanilleproducten vertonen ook antibacteriële eigenschappen. Dit kan een deel van de reden zijn waarom ze zijn opgenomen in een methode om koortslippen op natuurlijke wijze te behandelen. Je kunt hierbij een watje met vanille extract weken en het vervolgens vier keer per dag op je koortslip aanbrengen totdat de pijn weggaat en de plek ziet verdwijnen. Je zult waarschijnlijk vrij snel na het eerste gebruik een vermindering van de ontsteking van de koortslip merken.
Verlagen van het cholesterol
Uit voorlopige onderzoeken bij ratten is gebleken dat vanilline een potentieel heeft bij het verlagen van een te hoog cholesterolgehalte. Voor de mensen die het cholesterol op natuurlijke en snelle wijze willen verlagen kan het gebruik van vanille of een vanille-extract een optie zijn.
Vermindert ontstekingen in het lichaam
Vanille heeft niet alleen het potentieel om de ontsteking van een koortslip te verminderen maar het helpt ook de algehele ontsteking in je hele lichaam te verminderen. Ontsteking is een ernstig gevaar omdat het aan de basis ligt van veel aandoeningen. Gelukkig begint de medische wetenschap de enorme impact van chronische ontstekingen te onderkennen, en wordt het beschouwd als een opkomend veld op het gebied van onderzoek in de gezondheidszorg.
Naast het verwijderen van ontstekingsvoedsel uit je eetpatroon zoals voedsel met veel suiker, gepasteuriseerde zuivel en conventioneel vlees kun je ook elementen in je eetpatroon toevoegen die deze ontstekingen die mogelijk al aanwezig zijn, actief verminderen.
Uit een onderzoek bij ratten dat zich verdiepte in de ontstekingsremmende eigenschappen van vanilline naast de antioxiderende werking, bleek dat het vooral belangrijk was bij het voorkomen en verminderen van de schade door leverbeschadiging.
Verbetert de geestelijke gezondheid
Van vanille is ook bekend dat het bij sommige mensen angst en depressie kan helpen verminderen. Deze reactie kan gedeeltelijk te wijten zijn aan de ontstekingsremmende eigenschappen.
Kijk een ontsteking heeft niet alleen invloed op het risico op ziekte. Het lijkt ook verantwoordelijk te zijn voor sommige vormen van mentale instabiliteit. Wanneer je hersenen op de één of andere manier onder druk staan, of dat nu door een blessure, chronische mentale/emotionele stress, infectie of zelfs voedingstekorten is, dan veroorzaakt dit het vrijgeven van wat bekend staat als ‘pro-inflammatoire cytokines’. Deze cytokinen worden door je immuunsysteem vrijgegeven als reactie op ziekte of andere factoren en ze zijn er in verschillende vormen, waaronder pro-inflammatoir.
Regelmatige ontstekingen zijn een normale lichaamsfunctie omdat een goed gecreëerde systeem je probeert te ontdoen van infecties of andere schade. Maar wanneer er te veel van een pro-inflammatoire cytokine vrijkomt dan begint je lichaam fysiek en psychologisch te reageren wat ook wel ziektegedrag word genoemd.
Dit blijkt uit onderzoek naar depressie waarbij onderzoekers het pro-inflammatoire cytokine TNF-alfa in veel grotere hoeveelheden aantroffen bij mensen met de diagnose depressie dan bij degenen bij wie dat niet het geval was.
Om deze is het niet verrassend dat vanilline antidepressieve resultaten bleek te hebben, omdat het verband zou kunnen houden met het vermogen om ontstekingen te verminderen. Het is niet zo schokkend dat de reactie die proefpersonen ervoeren vergelijkbaar was met hun positieve reactie op fluoxetine wat een veelgebruikt SSRI-medicijn is dat wordt voorgeschreven tegen depressie. In tegenstelling tot fluoxetine dat veel voorkomende bijwerkingen heeft zoals nachtmerries, pijn, braken, diarree, griepsymptomen en impotentie en ongeveer nog een dozijn andere, vertoont vanilline geen bijwerkingen in dierstudies.
Als je voedsel als medicijn kunt gebruiken zonder deze gevaarlijke psychotrope medicijnen te hoeven gebruiken dan kan het je heel wat problemen en klachten helpen voorkomen. Dit is wederom een voorbeeld van hoe de planten die voor ons welzijn op deze planeet zijn geplaatst ons echt ten goede komen, zonder dat we de vele angstaanjagende bijwerkingen van onnatuurlijke chemicaliën hoeven te ondergaan.
”De beste vanille extract maak je simpel zelf”
Hoe maak je vanille extract?
Wist je dat je gemakkelijk zelf een vanille extract kunt maken?
Om je eigen vanille extract te maken heb je het volgende nodig:
• Een glazen fles of pot
• 6 tot 8 vanillestokjes
• Sterke drank met ongeveer 35 procent alcohol.
1) Snijd eerst elke boon over de lengte van de hele peul. Afhankelijk van de grootte van de fles kun je de peulen ook in kleinere stukken snijden zodat je ze gemakkelijker in de fles kunt krijgen.
2) Giet nu precies één kopje van de door jou gekozen alcohol in je fles. Je kunt wodka, bourbon, rum of cognac proberen. De meeste mensen kiezen voor wodka. De bonen moeten nu allemaal ondergedompeld zijn in de alcohol.
Een goed vanille extract heeft ongeveer acht weken nodig om volledig te rijpen dus bewaar de fles op kamertemperatuur en zonder blootstelling aan direct zonlicht. Voor het beste resultaat schudt je de fles één keer per week voorzichtig.
Zodra je extract klaar is heb je de keuze om de stokjes te verwijderen of te laten zitten. Als je het erin laat zitten dan zal de smaak blijven verouderen, vergelijkbaar met die van wijn.
”Je kunt de vanille in tal van gerechten en desserts gebruiken”
Hoe gebruik je vanillestokjes?
Door het gebruik van vanillestokjes kan je een rijke, aromatische smaak toevoegen aan je culinaire creaties.
Hoe gebruik je vanillestokjes?
Splitsen en schrapen
Leg het vanillestokje op een snijplank en gebruik een scherp mes om het in de lengte te splijten. Pas op dat je het niet helemaal doorsnijdt, je wilt het namelijk openen als een boek.
In de peul zie je kleine zwarte zaadjes. Gebruik de achterkant van je mes of een lepel om de zaden eruit te schrapen. Dit zijn de smaakvolle, aromatische zaden die je in je recepten kunt gebruiken.
Voeg zaden toe aan gerechten
De geschraapte zaden kunnen direct aan je recepten worden toegevoegd. Ze worden het meest gebruikt in desserts zoals custards, ijsjes en cakes maar je kunt ze ook gebruiken in hartige gerechten zoals sauzen of glazuren voor vlees.
Vloeistoffen infunderen
Voor recepten waarbij de volle smaak van het vanillestokje nodig is zoals vla of vanillesaus kun je het hele stokje in een vloeistof laten trekken.
Verwarm hierbij de vloeistof wat meestal melk of room is in een pan tot deze heet is maar niet kookt. Voeg het gespleten vanillestokje en de zaadjes toe aan de hete vloeistof en haal het van het vuur en laat het ongeveer 20 tot 30 minuten trekken.
Verwijder het vanillestokje voordat je de geïnfuseerde vloeistof in het recept gaat gebruiken.
Bewaar ongebruikte stokjes
Als je ongebruikte vanillestokjes hebt, bewaar ze dan op de juiste manier om hun versheid te behouden. Doe ze in een luchtdichte verpakking of vacuümzak en bewaar ze op een koele en donkere plaats. Je kunt ze ook in een potje met suiker bewaren om er vanillesuiker van te maken.
Als je ze op de juiste manier bewaard dan kunnen ze gedurende een langere periode geurig en smaakvol blijven.
Stokjes opnieuw gebruiken
Gooi gebruikte vanillestokjes niet weg nadat je de zaadjes eruit hebt geschraapt. Spoel ze af en laat ze drogen en voeg ze daarna toe aan een bakje met suiker. Na verloop van tijd krijgt de suiker een heerlijke vanillesmaak die bij het bakken kan worden gebruikt.
Vergeet niet dat vanillestokjes een eersteklas ingrediënt zijn en dat hun smaak complexer en intenser is dan vanille-extract. Bij correct gebruik kunnen ze je recepten naar een hoger niveau tillen en zorgen voor een heerlijke aroma en smaak.
”De beste vanillestokjes komen uit Madagaskar”
Wat is de geschiedenis van vanille?
Tot het midden van de 19e eeuw was Mexico de belangrijkste exporteur van vanille. De Totonacs zijn een historisch Mexicaans volk aan de oostkust van het land en deze lijken de eerste producenten van de vanille plant te zijn. De Totonac legende vertelt ons dat prinses Xanat door haar vader de koning werd verboden om met een sterveling te trouwen. Nadat ze met haar minnaar was weggelopen werden de twee na hun gevangenneming onthoofd. Na het vallen van hun bloed op de grond ontstond de vanillerank.
De Azteken vielen het land van Totonac binnen in de 15e eeuw en ontdekte deze zwarte bloem wat een grote favoriet werd onder hun volk. Hun leider Tenochtitlan eiste van het Totonac volk dat ze hulde brachten aan de Azteken door hem vanille te bezorgen.
Vanille vond vervolgens zijn weg naar Spanje toen de Azteken werden veroverd. Eeuwenlang werd deze smaakstof beschouwd als niets meer dan een toevoeging aan chocoladesnoepjes, zelfs voor de Azteken. Dit veranderde in de 17e eeuw dankzij een creatieve apotheker genaamd Hugh Morgan die op het idee kwam om chocolade vrije snoepjes met vanillesmaak te maken. Ze waren gelijk een hit bij koningin Elizabeth I.
Na nog eens 100 jaar was vanille een veel voorkomende smaakstof voor ijs in Europa. Thomas Jefferson woonde in de jaren 1780 in Parijs en vond dit zo’n heerlijke traktatie dat hij een recept overschreef dat tegenwoordig bewaard wordt in de Library of Congress.
Het duurde nog een eeuw voordat vanille en vanille-extract een vast onderdeel werd van andere veel voorkomende recepten hoewel het tegenwoordig één van de meest populaire kruiden in desserts is. In 1886 kwam de Coca-Cola van John Pemberton voor het eerst in de verkoop en dit bevatte het essentiële ingrediënt vanille en prees zichzelf aan als gewaardeerde hersentonicum en intellectuele drank.
De productie van vanille is een arbeidsintensief en duur proces. Om deze reden staat vanille op de tweede plaats op de lijst van dure specerijen, en mist het de eerste plaats naast saffraan. Het lijkt niets minder dan een wonder dat vanille überhaupt bestaat omdat de bestuivingsmethode in Mexico bestaat uit een ongelooflijk korte periode van 24 uur per bloem. Hierbij moet de bloem worden bestoven door Melipona bijen en zo nu en dan kolibries. Dit moet gebeuren voordat de bloem verwelkt, afsterft en van de plant valt.
Toen een 12-jarige slaaf van een Franse nederzetting in de Indische Oceaan vlakbij Madagaskar met de naam Edmond Albius ontdekte hoe hij de orchideeën met de hand kon bestuiven, begon deze mysterieuze plant te bloeien. Binnen zestig jaar in het jaar 1889, waren dit land en het aangrenzende Madagaskar en de Comoren uitgegroeid tot een productie van ongeveer 80 procent van de vanille in de wereld met maar liefst 200 ton per jaar.
Tegenwoordig wordt vanille voornamelijk geproduceerd op een combinatie van eilanden en landen in de Indische Oceaan, de Stille Zuidzee, West-Indië en Midden- en Zuid-Amerika. Hoewel Mexico het land is waar vanille zijn oorsprong vond is het tegenwoordig een bescheiden exporteur die achterblijft bij de grote exporteurs van Bourbon Vanille en Madagascar Vanille.
”Vanillestokjes geven normaal gesproken geen negatieve bijwerkingen”
Wat zijn de risico's en bijwerkingen van vanillestokjes?
Vanille heeft geen veel voorkomende bijwerkingen of geneesmiddelinteracties, hoewel het in sommige zeldzame gevallen zeer milde allergische reacties kan veroorzaken. Deze reacties zijn:
• Hoofdpijn
• Slaapproblemen
• Huidirritatie
Als je één van deze bijwerkingen ervaart door het consumeren van vanille, raadpleeg dan een arts en stop met het gebruik.
”Zoek naar vanillestokjes die mollig, glanzend en vochtig zijn”
Welke vanillestokjes moet je kopen?
Als je vanillestokjes koopt dan is het belangrijk om stokjes van hoge kwaliteit te kiezen om ervoor te zorgen dat je de beste smaak en aroma krijgt.
Hier zijn enkele tips waar je op moet letten bij het kopen van vanillestokjes:
Kwaliteit
Vanillestokjes worden doorgaans onderverdeeld in klasse A en klasse B. Klasse A-peulen worden vaak als hogere kwaliteit beschouwd vanwege hun hogere vochtgehalte en meer uitgesproken smaak. Peulen van klasse B worden vaak gebruikt voor het maken van extracten.
De kleur van de peulen kan variëren maar ze zijn meestal donkerbruin of zwart. De peulen mogen er niet uitgedroogd uitzien omdat dit op een lagere kwaliteit kan duiden.
Vanillestokjes van hoge kwaliteit moeten enigszins flexibel zijn en niet te droog of broos. Ze moeten kunnen buigen zonder te breken. Een stokje van goede kwaliteit moet ook een opvallende glans hebben, wat duidt op voldoende vochtgehalte.
Knijp zachtjes in de vanillestokjes om hun aroma vrij te geven. Ze moeten een sterke, zoete en uitnodigende vanillegeur hebben. Als de peulen geen geur hebben of een onaangename geur hebben dan zijn ze mogelijk van mindere kwaliteit.
De bourbon vanilleplant is van zeer goede kwaliteit en geeft stokjes met een zachte en rijke smaak. Vergeleken met gewone vanillestokjes hebben de bourbon vanillestokjes een veel intensere smaak en geur.
Grootte
Vanillestokjes zijn er in verschillende maten waarbij langere peulen over het algemeen de voorkeur hebben vanwege hun grotere zaadgehalte. De grootte van het stokje correleert echter niet noodzakelijkerwijs met de kwaliteit.
Herkomst
Let op de herkomst van de vanillestokjes. Sommige regio’s zoals Madagaskar, Tahiti en Bourbon Island staan bekend om de productie van vanille van hoge kwaliteit. Ook de herkomst kan het smaakprofiel van de peulen beïnvloeden.
Verpakking
Controleer de verpakking op tekenen van kwaliteitsborging. Stokjes die in een vacuümdichte of luchtdichte verpakking worden bewaard behouden eerder hun versheid en smaak.
Prijs
Vanillestokjes van hoge kwaliteit zijn vaak duurder dan alternatieven van lagere kwaliteit. Hoewel de prijs een indicator voor de kwaliteit kan zijn, is dit niet de enige bepalende factor. Wees op uw hoede met te goedkope vanillestokjes omdat deze mogelijk van mindere kwaliteit zijn.
De afgelopen jaren is de prijs van vanillestokjes enorm gestegen. 2 gram kost al snel 3 euro en de prijzen zijn en blijven zo hoog omdat de vraag er na veel groter is dan het aanbod.
Certificeringen
Sommige vanillestokjes kunnen als biologisch of fairtrade worden geëtiketteerd. Deze certificeringen kunnen een indicatie zijn van verantwoorde en ethische inkooppraktijken.
Tips:
1) Als je geen vanillestokjes hebt dan kun je vanille-extract gebruiken als vervanger. Eén vanillestokje is ongeveer gelijk aan ongeveer 1 tot 2 theelepels vanille-extract
2) Vanille vaak wordt gebruikt in zoete gerechten maar wees niet te bang om te experimenteren met hartige recepten. Je kan het bijvoorbeeld gebruiken in sauzen, marinades en glazuren voor vlees en groenten
3) Vanillestokjes kun je lang bewaren als je ze op de juiste manier bewaard. Ze blijven over het algemeen blijven één tot twee jaar goed. Bewaar de stokjes in een luchtdichte verpakking op een koele, donkere en droge plaats. Plaats het niet in de koelkast of diepvries
Kies peulen van hoge kwaliteit: Wanneer u vanillestokjes koopt, selecteer dan indien mogelijk klasse A (gourmet) peulen, omdat deze een meer uitgesproken smaak en vochtgehalte hebben.
In vanillestokjes zitten verschillende mineralen alleen wel in kleine hoeveelheden
Tot slot
Vanillestokjes stonden centraal in dit artikel. Eet jij graag ijs? En welke smaak heeft je voorkeur? Wij vinden het fijn als je een reactie achterlaat onderaan deze pagina.
Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen op social media. Dit kan doormiddel van de social media knoppen. We zijn je zeer erkentelijk!
Anderen lezen ook
Kruidnagel
Kerrie
