Voeding > roomboter
Expert: Jaap Gerrijts | 16 juni 2023 | Leestijd: 7 minuten
Roomboter
Roomboter is een smeerbaar vet dat gemaakt wordt van melk. Het bevat veel gezonde vetzuren, maar ook vitamine A, D en E. Roomboter is een goede bron van butyraten, die de bloedsuikerspiegel verlagen en de vetverbranding verhogen.
Roomboter is gezond! In dit artikel leggen we uit waarom dat zo is en vertellen we waar je het allemaal voor kunt gebruiken. Lees je mee?!
Roomboter is een hele goede bron van vitamines en mineralen
Roomboter
Wist je dat boter en roomboter hetzelfde is? Boter is in Nederland zelfs een beschermde naam want je mag iets pas boter noemen als het product voor minimaal 80% melkvet bevat.
Het woord boter komt van het Griekse woord “bou-tyron” wat koeienkaas betekent. Roomboter wordt al duizenden jaren door mensen gebruikt. Het werd al gebruikt in oude beschavingen zoals de Sumeriërs, Egyptenaren en Romeinen.
Boter heeft een uniek smaakprofiel dat wordt beïnvloed door verschillende factoren zoals het ras van de koe, het dieet van de koe en de regio waar het vandaan komt. Daarom kunnen boters uit verschillende landen of regio’s verschillende smaken hebben.
De kleur van roomboter kan variëren van lichtgeel tot diepgeel, afhankelijk van het dieet van de koeien. Grasgevoerde koeien produceren boter met een volle gele kleur dankzij de natuurlijke pigmenten die in vers gras voorkomen.
Boter bestaat uit drie hoofdbestanddelen: botervet, water en melkbestanddelen. Het vetgehalte is belangrijk voor de zachtheid, rijkdom en smaak van boter.
Roomboter is er in een gezouten en ongezouten versie. Gezouten word het veel gebruikt om brood mee te smeren en de ongezouten om mee te bakken en te braden.
Boter bevat een kleine hoeveelheid lactose maar de niveaus zijn meestal zo laag dat de meeste personen met lactose-intolerantie boter kunnen consumeren zonder nadelige effecten te ervaren.
Roomboter is zo’n veelgebruikt product dat er in de vele jaren van gebruik verschillende uitdrukkingen zijn ontstaan:
• Boter bij de vis
• Met zijn neus in de boter vallen
• Boter op het hoofd hebben
• Geen deuk in een pakje boter slaan
• Bij elkaar horen als boter en brood
Roomboter bevat veel gezonde verzadigde vetten
Wat zijn de voordelen van roomboter?
Roomboter staat niet in de Schijf van Vijf omdat er veel verzadigd vet inzit. Het heeft een vetgehalte tussen de 80 en 90% en bevat vooral verzadigd vet. Dit vet staat er al jaren om bekend niet goed te zijn voor de gezondheid.
Uit recent onderzoek blijkt nu juist dat er geen verband bestaat tussen verzadigd vet en hart- en vaatziektes. Verzadigd vet verhoogt het HDL cholesterol en verandert de zeer slechte kleine en compacte LDL-deeltjes naar grotere deeltjes wat weer gunstig is. Met andere woorden, roomboter is helemaal niet zo slecht als wat men jaren lang heeft verkondigd.
Roomboter is rijk aan verzadigd vet en ongeveer 11% van het verzadigde vet bestaat uit korte-ketenvetten zoals boterzuur. Boterzuur kan volgens onderzoekers ontstekingen in de darmen verminderen en de ziekte van Crohn doen afnemen.
Het bevat ook natuurlijke transvetten in de vorm van CLA die in verband worden gebracht met een verlaagde kans op kanker.
Daarnaast is het een goede bron van vitamine K2, en deze vitamine kan de kans op hart- en vaatziekte verlagen. Je kunt het beste kiezen voor boter van grasgevoerde koeien omdat deze veel meer omega 3 vetzuren bevatten. Grasboter een hoge voedingswaarde heeft dankzij het gras dat de koeien hebben gegeten en het is te herkennen aan de gele kleur van de luteïne uit gras.
Roomboter kan ook buiten culinaire doeleinden worden gebruikt. Het wordt in de traditionele geneeskunde gebruikt als een natuurlijk middel tegen verschillende aandoeningen zoals:
• Droge huid
• Gebarsten lippen
• Brandwonden
Cleopatra gebruikte boter als onderdeel van haar schoonheidsregime, en het wordt tegenwoordig nog steeds aangetroffen in sommige vochtinbrengende crèmes en lotions.
Het brein
Roomboter bevat gezonde vetten die nodig zijn voor goed werkende hersenen. De verzadigde vetten in boter vormen een energiebron voor je hersenen en helpen bij de opname van in vet oplosbare vitamines. Daarnaast zijn de omega 3 en omega 6 vetzuren in roomboter gunstig voor de cognitieve functie en worden in verband gebracht met een verminderd risico op leeftijds gerelateerde cognitieve achteruitgang.
Het skelet
De combinatie van vitamines en mineralen in roomboter draagt bij aan het behoud van sterke en gezonde botten. Vitamine D dat in roomboter zit helpt je lichaam om calcium op te nemen en bevordert de botdichtheid. Daarnaast is roomboter een uitstekende bron van vitamine K2 dat een belangrijke rol speelt bij de calciumstofwisseling en botmineralisatie. Het regelmatig eten van roomboter kan daarom helpen bij het voorkomen van botontkalking en het bevorderen van de gezondheid van je botten.
Het hart
We hebben het net al kort gehad over cholesterol en de nieuwe onderzoeken die er naar gedaan zijn. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht hebben recente studies laten zien dat matige consumptie van roomboter het risico op hartaandoeningen of beroertes niet drastisch verhoogt. De unieke vetzuursamenstelling van roomboter zoals triglyceriden met korte en middellange ketens kan zelfs bijdragen aan een betere gezondheid van het hart. Deze vetten worden makkelijk door het lichaam gemetaboliseerd en kunnen een snelle energiebron zijn zonder het cholesterolgehalte negatief te beïnvloeden.
Gewicht
Hoewel roomboter veel calorieën bevat kan het toch een positieve rol spelen bij gewichtsbeheersing. Het verzadigende effect van roomboter gecombineerd met de rijke smaak kan helpen om hunkeren te beteugelen en de algehele calorie-inname te verminderen. Daarnaast geven de gezonde vetten in boter een verzadigd gevoel en kunnen ze de opname van in vet oplosbare vitamines bevorderen die belangrijk zijn voor het behoud van een gezond gewicht.
* Van het leveren van essentiële vitamines en mineralen tot het ondersteunen van de gezondheid van de hersenen, botten, hart en gewichtsbeheersing kan boter een waardevolle aanvulling zijn op een uitgebalanceerd eetpatroon. Zoals met elk voedsel is het belangrijk om een goed afgerond en gevarieerd eetpatroon te hebben om de maximale gezondheidsvoordelen te behalen.
”Roomboter zit vol met vitamines, mineralen en gezonde vetzuren”
Wat is de voedingswaarde van roomboter?
Roomboter is rijk aan essentiële voedingsstoffen zoals vitamine A, D, E en K2. Deze vitamines zijn enorm belangrijk voor het behoud van een optimale gezondheid.
Vitamine A
• Bevordert een goed gezichtsvermogen
• Ondersteunt het immuunsysteem
• Helpt bij het behoud van een gezonde huid
Vitamine D
• Belangrijk voor de gezondheid van de botten
• Ondersteunt het immuunsysteem
• Bevordert de opname calcium en fosfor
Vitamine E
• Werkt als een antioxidant
• Beschermt cellen tegen schade
• Speelt een rol bij het regelen van de stofwisseling in de cel
Vitamine K2
• Speelt een cruciale rol in het botmetabolisme
• Belangrijk voor de cardiovasculaire gezondheid
Welke vetten zitten er in roomboter?
Boter bestaat voor minimaal 80% uit melkvet. Net als andere natuurlijke vetten zijn dit esters van glycerol en vetzuren. In botervet zit in verhouding veel kleine vetzuren.
Zo’n 10% bestaat uit vetzuren met minder dan 10 C-atomen, zoals boterzuur en capronzuur.
2-5% van de vetzuren in botervet zijn transvetten. Verder zijn de meeste vetzuren in boter verzadigd. Het overige is grotendeels water met wat melksuiker, melkeiwit en zouten.
Wat is de voedingswaarde van roomboter?
In 1 eetlepel van ongeveer 15 gram roomboter zit:
111 kcal energie
12,2 gram vet
8 gram verzadigd vet
0,2 gram koolhydraten
0,1 gram eiwit
0,2 gram suikers
0,15 gram zout
0 gram vezels
Vitamine A 0,13 mg
Vitamine B1 0,0015 mg
Vitamine B12 0,045 ug
Vitamine D 0,045 ug
Vitamine E 0,42 mg
Vitamine K 4,5 ug
Magnesium 0,3 mg
Kalium 4,05 mg
Calcium 2,55 mg
Natrium 0,75 mg
IJzer 0,015 mg
Koper 0,0015 mg
Fosfor 0,015 mg
Jodium 0,225 ug
Selenium 0,15 ug
Zink 0,0135 mg
”Grasboter, biologische, gezouten, gekweekte en geklaarde boter”
Welke soorten boter zijn er?
Naast roomboter zijn er enorm veel verschillende soorten boter die allemaal hun unieke kenmerken en bereidingswijze hebben. Wij hebben de meest gebruikte voor je op een rij gezet:
Grasboter
Grasboter komt van koeien die in de zomer in de wei staan en gras eten. Door het eten van gras in plaats van hooi krijgt deze roomboter een andere samenstelling en is deze beter smeerbaar en ook nog eens gezonder. Grasgevoerde boter wordt gewaardeerd om zijn hogere gehalte aan omega 3 vetzuren en andere heilzame voedingsstoffen.
Gezouten roomboter
Dit is roomboter waar maximaal 2% zout aan is toegevoegd. Gezouten boter is veelzijdig en kan zowel bij het koken als bij het smeren op brood of toast worden gebruikt.
Biologische roomboter
Dit is roomboter gemaakt van het melk van biologisch gehouden koeien die voornamelijk buiten in de wei staan en dus veel vers gras eten. Deze boter bevat meer onverzadigde vetten en omega 3 vetzuren en is vaak beter smeerbaar.
Halfvolle roomboter
Dit is een halfvolle roomboter met minimaal 40% vet.
Braadboter
Braadboter kan zowel roomboter als margarine zijn. Hier is het vocht uitgehaald en het bevat 97% vet. Ook zijn hier stoffen aan toegevoegd om sneller bruin te kleuren en minder te spetteren.
Gekweekte boter
Gekweekte boter wordt gemaakt door de room te fermenteren vóór het karnen. Dit proces voegt een pittige en complexe smaak toe aan de boter. Het staat bekend om zijn rijke en romige textuur en wordt vaak beschouwd als een gastronomische optie.
Smeerbare roomboter
Dit is geen roomboter of boter maar een botermelange met plantaardige olie. De fabrikanten zijn zeer creatief met het bedenken van namen voor deze variant. Het is daarom geen echte roomboter tenzij het er specifiek op is vermeld.
Geklaarde boter
Geklaarde boter ken je misschien ook wel als ghee. Geklaarde boter word gemaakt door de vaste melkbestanddelen en het water van het botervet te scheiden. Het proces omvat het sudderen van boter en het vervolgens afschuimen van het schuim en de vaste stoffen. Geklaarde boter heeft een hoog rookpunt waardoor het ideaal is voor kookmethodes op hoog vuur zoals frituren of sauteren. Het heeft een rijke en nootachtige smaak en kan lang op kamertemperatuur worden bewaard zonder te bederven.
Gearomatiseerde boter
Gearomatiseerde boter word gemaakt door boter te mengen met verschillende ingrediënten om het extra smaken te geven. Veel voorkomende smaken zijn kruiden, knoflook, honing, kaneel of citroen. Deze gearomatiseerde boters kunnen worden gebruikt als spreads, topping voor gegrild vlees of groenten. Het kan ook gebruikt worden als ingrediënt in recepten om extra smaak toe te voegen.
”Ghee heeft een hoger verbrandingspunt dan gewone roomboter”
Bakken en braden met roomboter
Roomboter heeft een laag rookpunt in vergelijking met oliën zoals plantaardige olie of koolzaadolie. Dit maakt het minder geschikt voor kookmethodes op hoog vuur maar wel ideaal voor bakken en sauteren van vis, vlees en groentes.
Het is daarom belangrijk dat je goed oplet dat de boter niet verbrandt. Het beste is om een pan te verwarmen en de boter erin te doen en vrijwel meteen het voedsel toe te voegen. Roomboter zorgt voor een romige en een volle smaak in gebak, cake en koekjes en het kan gebruikt worden als basis voor sauzen. Daarnaast is eigengemaakte kruidenboter van een goede roomboter ook enorm lekker!
Wat als het vet te donker word?
Als je boter gebruikt voor het bakken van bijvoorbeeld vlees of vis dan kan het voorkomen dat de boter erg donker word vanwege de hitte. Het vet uit de boter kan best wel een hoge temperatuur verdragen maar het zijn de eiwitdeeltjes die verbranden. Dit kun je oplossen door ghee te gebruiken. Dit is hetzelfde als geklaarde boter en kun je kant-en-klaar kopen.
Door het gebruik van ghee zal het vet ook niet spetteren tijdens het bakken want alle vocht is uit de boter. Laat daarom bak- en braadproducten staan en gebruik ghee om daarin het vlees mooi bruin te bakken.
Hoe bak ik een steak met roomboter?
Als je een biefstuk wilt bakken dan kun je ook een scheut olie toevoegen om het verbranden van de boter tegen te gaan. Als het vlees bijna klaar is dan doe je er op het laatst nog een klont boter in. Zodra het boter gesmolten is zet je het vuur uit en lepel je het in een paar bewegingen over het vlees of de vis heen. Zo voorkom je dat je verbrande boter over je zorgvuldig gebakken eten schept.
Je kunt de steak ook nog even een paar minuten laten rusten in een stukje aluminiumfolie om de sappen goed te verspreiden voor een sappig resultaat!
”Voor 1 kilo roomboter heb je gemiddeld 20 liter melk nodig”
Hoe wordt roomboter gemaakt?
De eerste commerciële roomscheider was een machine die room van melk scheidt en deze werd uitgevonden in de 19e eeuw. Deze uitvinding verbeterde de efficiëntie van de productie van roomboter aanzienlijk.
Boter wordt gemaakt door middel van een eenvoudig maar fascinerend proces dat bekend staat als karnen. Roomboter wordt gemaakt van melk en om 1 kilo boter te maken heb je ongeveer 20 liter melk nodig. Het maken van boter vindt plaats in een aantal stappen:
Boter wordt meestal gemaakt van koemelk hoewel het ook kan worden gemaakt van de melk van andere dieren zoals geiten of schapen. De melk die wordt gebruikt is meestal vers en gepasteuriseerd om de veiligheid en een lange levensduur te garanderen.
Hoe word roomboter gemaakt?
Roomscheiding
Om boter te maken mag de melk staan of een centrifugale scheiding ondergaan om de room van de rest van de melk te scheiden. In een centrifuge wordt het vet zoveel mogelijk gescheiden van het vocht. Op deze manier wordt room met een vetgehalte van 35 tot 40 procent verkregen.
Rijping
De room krijgt vervolgens de gelegenheid om een tijd te rijpen. Rijping kan op natuurlijke wijze plaatsvinden door de werking van melkzuurbacteriën maar er kunnen ook culturen aan worden toegevoegd om het proces op gang te brengen. Rijpen helpt bij het ontwikkelen van smaak in de boter.
Karnen
De gerijpte room wordt in een karn gegoten wat een traditionele houten karn, een mechanische karn of zelfs een keukenmachine kan zijn. Door het karnen wordt het vocht verder uit de room geslagen. De room wordt gepasteuriseerd en vervolgens ‘gekarnd’. Door het karnen wordt het vocht verder uit de room geslagen. De schil van de vetbolletjes wordt kapot geslagen zodat het vet er uit kan lopen. Het vet klontert vervolgens samen in boterkorrels.
Het vocht wat overblijft is karnemelk. Dit proces kan enkele minuten tot een uur duren, afhankelijk van de gebruikte methode.
Wassen
Zodra de boter is gevormd wordt deze uit de karn verwijderd en gewassen met koud water. Wassen helpt bij het verwijderen van overtollige karnemelk die bederf kan veroorzaken. Het wassen helpt ook om de houdbaarheid van de boter te verbeteren.
Bewerking en zouttoevoeging
Na het karnen is er een vastere substantie van boterkorrels ontstaan. Om het resterende vocht zo gelijkmatig mogelijk te verdelen wordt de boter gekneed. Na het kneden wordt de boter aangezuurd met melkzuurbacteriën. Dit geeft de boter de gewenste smaak en het gewenste aroma.
Zout of andere kruiden worden in deze fase vaak toegevoegd om de smaak te versterken en als natuurlijk conserveermiddel te fungeren. De hoeveelheid toegevoegd zout kan variëren afhankelijk van persoonlijke voorkeur of het beoogde gebruik van de boter.
Verpakking
Als laatste wordt de boter verpakt in blokken, kuipen of andere geschikte verpakking voor distributie en verkoop. Het kan het beste in de koelkast worden bewaard om de versheid en kwaliteit te behouden.
* Het basisproces voor het maken van boter blijft hetzelfde maar er kunnen variaties zijn in de specifieke technieken en apparatuur die door verschillende culturen of commerciële boterproducenten worden gebruikt.
”Je kunt roomboter buiten de koelkast, in de koelkast of vriezer bewaren”
Hoe bewaar je roomboter?
Voordat het gebruik van een koeling gewoon was werd boter vaak bewaard door het in een botervloot of pot te bewaren en ondergedompeld in koud water. Deze methode hielp om het langer vers te houden.
De langst bewaard gebleven botersculptuur was een 1000 jaar oude boterfiguur ontdekt in een moeras in Ierland. Door de koele en anaerobe omgeving van het moeras is het beeld enorm goed bewaard gebleven.
Hoe bewaar je roomboter?
Bewaar boter in de koelkast en gebruik het voor de houdbaarheidsdatum verstrijkt. Na aankoop is roomboter vaak zo’n 2 à 3 maanden houdbaar. Roomboter is na openen nog 1 maand houdbaar in de koelkast. Kijk op het etiket voor de uiterste houdbaarheidsdatum. Gezouten roomboter is langer houdbaar dan de ongezouten variant. Het kan nog langer in de vriezer bewaard worden.
Waar kan je roomboter kopen?
Roomboter is in elke supermarkt in verschillende varianten verkrijgbaar. Daarnaast is er grasgevoerde boter te koop en in biologische winkels vind je ook de biologische versie hiervan.
Grasgevoerde boter is over het algemeen beter smeerbaar dan gewone roomboter omdat hier minder verzadigd vet en meer omega 3 in zit. Voor het bakken kun je ook ghee gebruiken dat veelal online en in biologische winkels te koop is.
Tips:
1) Om boter zacht te maken kan je het beter raspen of klein snijden en niet in een pannetje opwarmen. Het smelten is namelijk moeilijk te controleren
2) Gebruik voor het koken en bakken ongezouten roomboter om zo een te zout gerecht te vermijden
3) Ghee word ook wel geklaarde boter genoemd en heeft een hoger verbrandingspunt dan gewone roomboter en is daardoor geschikt om op hogere temperaturen te bakken
4) Als je dagelijks roomboter gebruikt om bijvoorbeeld je brood mee te smeren dan kan je het prima een maand buiten de koelkast bewaren mits de temperatuur onder de 20 graden Celsius is
Roomboter bevat mineralen zoals magnesium, kalium en calcium
Tot slot
Roomboeter stond centraal in dit artikel. Ben jij altijd bewust met je voeding bezig? En waar bak jij je vlees of vis in? Wij vinden het fijn als je een reactie achterlaat onderaan deze pagina.
Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen op social media. Dit kan doormiddel van de social media knoppen. We zijn je zeer erkentelijk!
Anderen lezen ook
Wat is couscous?
Is pindakaas gezond?
