Expert: Jaap Gerrijts | 8 mei 2023 | Leestijd: 7 minuten
Plantaardige olie
Plantaardige olie heeft een gezond imago, maar is absoluut niet gezond! Het is een bewerkt product wat tot gezondheidsproblemen kan leiden. Helaas is er veel verwarring omtrent plantaardige olie en of het wel of niet goed voor je zou zijn.
Plantaardige olie verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. In dit uitgebreide artikel leggen we duidelijk uit waarom dat zo is en waar de verwarring dat het gezond zou zijn vandaan komt. Lees je mee?!
Plantaardige olie
Plantaardige olie kan een gevaarlijk voedingsmiddel zijn die je in je voeding kunt gebruiken dat zelfs nog erger is dan suiker. Plantaardige olie is niet een olie gemaakt uit groenten. Het is meestal gemaakt van zaden, peulvruchten of granen.
Wat is plantaardige olie precies?
Plantaardige olie is een olie dat wordt gewonnen uit een verscheidenheid aan verschillende planten zoals:
• Palm
• Zonnebloem
• Sojaboon
• Saffloer
• Kokosnoot
• Olijf
• Maïs
• Canola
• Katoenzaad
• Rijst zemelen
• Maanzaad
• Lijnzaad
• Sesam
• Pinda
Veel soorten plantaardige olie die je in de supermarkt ziet worden gemaakt uit een mengsel van verschillende soorten olie. Door deze te combineren worden de kosten verlaagd voor zowel consumenten als fabrikanten.
Veel mensen gebruiken plantaardige olie gebruiken voor koken en bakken maar het wordt ook vaak gebruikt om veel andere producten te maken zoals margarine, saus, marinade en saladedressings.
Waar bestaat plantaardige olie uit?
De plantaardige oliestructuur is opgebouwd uit vetzuren en glycerol. In tegenstelling tot andere vetten zoals boter of ghee zijn de meeste soorten voornamelijk samengesteld uit meervoudig en enkelvoudig onverzadigde vetten.
Plantaardige oliën worden al vele honderden jaren gebruikt en bepaalde soorten zoals maanzaad, koolzaad en saffloer werden zelfs al in de bronstijd gebruikt in regio’s zoals het Midden-Oosten en Azië.
De moderne geraffineerde oliën die tegenwoordig worden gebruikt zijn voor het eerst gemaakt in de 20e eeuw dankzij technologische vooruitgang waardoor het extractieproces beter is geworden.
Tegenwoordig is deze gewone ”frituurolie” één van de meest gebruikte ingrediënten die over de hele wereld is te vinden in zowel keukenkasten als voorverpakt voedsel.
Belangrijke punten over plantaardige oliën:
• Meer dan 30% van onze calorieën komt uit plantaardige olie
• Ze bevatten sterk inflammatoire omega-6-vetzuren
• Restaurants gebruiken doorgaans veel plantaardige olie
• Alleen ernstige obesitas en zwaar roken zijn gevaarlijker dan plantaardige oliën
• Gefrituurd voedsel is één van de ergste soorten omdat de olie vaak opnieuw wordt opgewarmd
• Een studie over onverzadigde vetten oftewel plantaardige olie wees uit dat er een verhoogd sterftecijfer van alle oorzaken was met 62% in vergelijking met verzadigde vetten
• Eén studie toonde een toename van 86% in hartaanvallen, en na zeven jaar was het aantal beroertes en hartaanvallen verzevenvoudigt
• Eén studie toonde een verhoogd risico op kanker aan met 82%
Hoe dit precies allemaal zit lees je verderop in dit artikel!
”Olie wordt uit zaden of vruchten gehaald door persen of extractie”
Hoe wordt plantaardige olie gemaakt?
Plantaardige olie word gemaakt via een extractieproces dat de afgelopen 100 jaar geperfectioneerd is. De olie wordt eerst uit de planten verwijderd en dit word gedaan door middel van mechanische of chemische extractie.
Mechanische extractie doen ze door het pletten of persen van zaden om de olie te extraheren. Chemische extractie is een proces waarbij chemische oplosmiddelen zoals hexaan worden gebruikt om de olie te verwijderen.
De olie wordt vervolgens gezuiverd, verfijnd en chemisch gewijzigd om de smaak, textuur en houdbaarheid van het eindproduct te verbeteren.
Sommige olie wordt ook gehydrogeneerd en dit is een chemisch proces dat wordt gebruikt om vloeibare oliën bij kamertemperatuur in een vaste stof te veranderen. Gehydrogeneerde plantaardige olie heeft vaak de voorkeur van fabrikanten vanwege de langere houdbaarheid, verbeterde textuur en verbeterde smaakstabiliteit. Gehydrogeneerde olie kan ook transvetzuren bevatten en deze kunnen nadelige gevolgen hebben voor de gezondheid.
De olie kan ook andere soorten verwerking ondergaan om producten te produceren zoals gebromeerde plantaardige olie. Dit is een algemeen voedingsadditief en emulgator die in veel frisdranken wordt aangetroffen.
”Teveel omega 6 vetzuren zorgt voor ontstekingen in het lichaam”
Waarom kun je deze oliën het beste vermijden?
Verschillende soorten plantaardige oliën zijn in verband gebracht met voordelen voor de gezondheid. Kokosolie is in verband gebracht met hogere niveaus van goed HDL-cholesterol en olijfolie met een lager risico op een beroerte of hartaanval.
De plantaardige olie die in de meeste supermarkten te vinden is, is meestal een mengsel van verschillende soorten oliën die in hoge mate zijn verwerkt en verfijnd. Dit proces zorgt er voor dat de potentiële voordelen van plantaardige olie ongedaan worden gemaakt.
Eén van de belangrijkste nadelen van plantaardige olie is het hoge gehalte aan omega 6 vetzuren. Hoewel we dit belangrijke vetzuur nodig hebben, consumeren de meesten van ons veel te veel omega 6 en lang niet genoeg gezonde omega 3 vetzuren. En hier ligt een groot deel van het probleem!
Sommige experts bevelen aan dat we gelijke delen omega 6 en omega 3 in onze voeding moeten krijgen. De verhouding ligt in het gemiddelde westerse dieet dichter bij 15:1 en dit is niet goed. Teveel omega 6 zorgt voor ontstekingen in het hele lichaam en verhoogt de kans aan chronische ziekten enorm.
Vanwege de chemische formule van plantaardige olie worden deze soorten bakolie ook gemakkelijk geoxideerd. Dat betekent dat ze afbreken en verslechteren wanneer ze worden blootgesteld aan hitte. Dit proces kan de vorming van vrije radicalen verhogen. De schadelijke verbindingen kunnen vervolgens ontstekingen en oxidatieve schade aan cellen veroorzaken met alle gevolgen van dien.
Bepaalde typen olie kunnen ook andere nadelige effecten op de gezondheid hebben. Gehydrogeneerde oliën bevatten bijvoorbeeld vaak veel transvetten. Dit is een type vetzuur dat in verband wordt gebracht met een hoger risico op:
• Diabetes
• Obesitas
• Hartaandoeningen
• Bepaalde soorten kanker
Gebromeerde plantaardige olie is een emulgator die soms in frisdranken wordt gebruikt en kan ook ongelooflijk schadelijk voor het lichaam zijn. Volgens studies bij dieren en mensen omvatten mogelijke bijwerkingen van gebromeerde plantaardige olie:
• Vermoeidheid
• Hoofdpijn
• Geheugenverlies
• Verminderde ontwikkeling en veranderingen in de gezondheid van hart, lever en schildklier
Plantaardige olie kan ook lastig zijn om op te ruimen en is berucht omdat het de gootstenen en het riool kan verstoppen. Zorg er daarom voor dat je het laat afkoelen voordat je het in een niet breekbare verpakking met een hersluitbare deksel giet en weggooit. Je kunt ook overwegen om de olie te hergebruiken of in plaats daarvan af te geven bij het plaatselijke recyclingcentrum of restaurants in de buurt.
Hoe lang blijft plantaardige olie te gebruiken? De meeste soorten blijven ongeveer zes maanden tot een jaar vers en dit is afhankelijk van het feit of ze al dan niet zijn geopend.
Ranzige olie heeft de neiging om een donkere kleur, een troebel uiterlijk en een licht bittere smaak te hebben. Als je vermoed dat de olie niet meer goed is dan kun je deze het beste daarom niet meer gebruiken.
”Sojaolie komt in enorm veel producten voor”
Dit is waarom sojaolie wordt afgeraden!
Wist je dat de consumptie van sojaolie de laatste 40 jaar met ruim 1000% is gestegen? Alleen al in het jaar 2007 is er wereldwijd meer dan 40 miljoen ton van dit zogenaamde gezonde vet geproduceerd. Deze olie maakt 50% uit van alle eetbare plantaardige oliën en dat is enorm veel. Het is daarnaast voornamelijk afkomstig van genetische gemodificeerde sojaplanten.
Er is een onderzoek gedaan die aantoonde dat dit vet erger was dan het consumeren van fructose. De volgende punten kwamen hierbij naar voren:
• Het is mede verantwoordelijk voor het veroorzaken van overgewicht
• Het kan zorgen voor een vette lever
• Het kan diabetes en insulineresistentie veroorzaken
• Het is mede verantwoordelijk voor lever,- en hartbeschadiging bij veel mensen doordat het laaggradige ontsteking kan veroorzaken in het lichaam
Sojaolie komt in enorm veel bewerkte voeding voor en is een grote reden waarom mensen veel teveel omega 6 vetzuren binnen krijgen. Het grote probleem hierin is dat de balans volledig weg is.
Kijk daarom goed op de verpakking wat er precies in zit en vermijd deze soort olie zoveel mogelijk.
”Onverzadigde vetten zijn zeer onstabiel, vooral bij verhitting”
Wat is de beste olie die je kunt gebruiken bij het frituren?
Wat is de beste olie die je kunt gebruiken bij het frituren? Olie die je liever niet gebruikt bij het frituren zijn onverzadigde oliën. Onverzadigde olie is zeer onstabiel en oxideert gemakkelijk, vooral bij verhitting.
Enkele voorbeelden van onverzadigde oliën:
• Zonnebloemzaadolie
• Sojaolie
• Mais olie
• Koolzaadolie
• Saffloerzaadolie
• Pinda olie
• Katoenzaadolie
Wat is het gevaar van de verkeerde olie?
Er is een bepaalde chemische verbinding die ontstaat wanneer je onverzadigde oliën verwarmt. Deze verbinding kan negatieve effecten hebben op het hart en kan mogelijk zelfs het risico op kanker verhogen. Sommige van de mogelijke effecten van deze verbinding zijn gevaarlijker dan de mogelijke effecten van het consumeren van suiker. Het kan daarnaast ook autofagie vertragen. Autofagie is een proces waarbij de cellen in je lichaam alle ongebruikte of beschadigde onderdelen opruimen.
De beste olie om te gebruiken bij het frituren:
• Kokosolie of palmolie
• Reuzel, vet van gras gevoerd rundvlees
• Ghee
• Avocado olie
De bovenstaande oliën zijn stabieler en creëren niet de gevaarlijke samenstelling die onverzadigde oliën wel hebben. Ze zullen niet zo snel oxideren en ze kunnen daarom veel veiliger zijn bij verhitting.
”Kokosolie, olijfolie, ghee en gras gevoerde boter”
Wat is een goed alternatief voor plantaardige olie?
Er zijn bepaalde soorten plantaardige olie die in verband worden gebracht met een reeks aan potentiële voordelen. Deze soorten worden over het algemeen als gezonde olie beschouwd. De meeste plantaardige oliën die in de winkel worden verkocht zijn een mix van verschillende soorten zaadolie en meestal sterk verwerkt en verfijnd en daarom niet zo gezond als men denkt.
Wij hebben een paar gezonde alternatieven voor je op een rij gezet:
Extra vergine olijfolie
Deze olie is een goed alternatief voor andere bakoliën, vooral wanneer het over salades wordt gedruppeld of wordt gebruikt om een vleugje smaak toe te voegen aan bereide gerechten. Het belangrijkste verschil tussen olijfolie en plantaardige olie is dat olijfolie hoger is in gezonde enkelvoudig onverzadigde vetten zoals oliezuur waarvan wordt gedacht dat het de ontstekingsniveaus vermindert. Let er wel op dat je extra vergine olijfolie niet te hoog verhit want dan is het weer een stuk ongezonder voor je.
Gras gevoerde Boter
Boter gemaakt van melk van koeien die gras gevoerd zijn is een natuurlijk zuivelproduct dat wordt gemaakt door room of melk te karnen. In vergelijking met gewone boter bevatten gras gevoerde soorten meer omega 3 vetzuren en andere gezonde vetten zoals geconjugeerd linolzuur.
Deze boter levert niet alleen een aantal belangrijke voedingsstoffen, maar elke eetlepel bevat ook een lagere hoeveelheid calorieën dan de hoeveelheid plantaardige oliecalorieën in dezelfde portie.
Kokosolie
Kokosolie heeft een milde smaak en een zachte textuur en is zeer geschikt voor koken en bakken. Het is ook rijk aan triglyceriden met middellange ketens wat ook wel MCT’ s worden genoemd. Dit zijn vetzuren waarvan is aangetoond dat ze helpen de stofwisseling te verhogen en de hersenfunctie te stimuleren.
Avocado olie
Met een rookpunt van 271 graden Celsius is avocado olie ideaal voor koken op hoog vuur. Het voedingsprofiel van avocado olie in vergelijking met andere plantaardige olie is veel hoger in enkelvoudig onverzadigde vetten en antioxidanten zoals luteïne. Luteïne speelt een belangrijke rol bij de gezondheid van de ogen.
Ghee
Ghee is een soort geklaarde boter die vaak wordt gebruikt in de Indiase en Zuidoost-Aziatische keuken. Het heeft een hoog rookpunt en is rijk van smaak en in sommige studies onder dieren is zelfs aangetoond dat het beschermt tegen de groei van kankercellen.
Tips:
1) Overweeg om je plantaardige oliën te vervangen door olijfolie, boter, ghee, kokosolie of reuzel
2) Kijk goed op de verpakking welke soort olie er in zit
3) Kies voor een olie die rijk is aan enkelvoudige onverzadigde vetten
4) Wees erop verdacht dat olie vaak vermengt is met andere goedkopere varianten. Dit zie je bijvoorbeeld veel bij olijfolie. Kies daarom voor kwaliteit in plaats van kwantiteit
Tot slot
Plantaardige olie stond centraal in dit artikel. Gebruik jij weleens plantaardige olie? En waar gebruik je het zoal voor? Wij vinden het fijn als je een reactie achterlaat onderaan deze pagina.
Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen op social media. Dit kan doormiddel van de social media knoppen. We zijn je zeer erkentelijk!
Anderen lezen ook
Plantaardige eiwitten
Omega 6
