Expert: Jaap Gerrijts | 26 maart 2023 | Leestijd: 7 minuten
Neurotransmitters
Neurotransmitters zijn belangrijk stoffen die signalen doorgeven in de hersenen tussen zenuwcellen en spiercellen. Bekende neurotransmitters die je gemoedstoestand beïnvloeden zijn dopamine, adrenaline, serotonine en GABA. Voor de aanmaak van neurotransmitters moet je lichaam een heel proces doorlopen waarbij aminozuren een aantal co-factoren nodig zijn.
Wat zijn neurotransmitters? In dit uitgebreide artikel leggen we dat aan je uit en vertellen we hoe je ze beter kunt laten werken. Lees je mee?!
Neurotransmitters
Er vinden op elk moment miljoenen of zelfs miljarden chemische reacties in de hersenen en de rest van het lichaam plaats. Deze reacties vormen het dynamische systeem dat stemming, perceptie en meer regelt.
Neurotransmitters zijn de chemicaliën die berichten van neuron naar neuron sturen. Neuronen oftewel zenuwen zijn overal in de hersenen aanwezig en bezig om berichten te verzenden en te ontvangen. Onderzoekers hebben ontdekt dat elektrische en chemische signalen communicatie binnen en tussen neuronen mogelijk maken. Dit is hoe de hersenen met zichzelf communiceren.
Neurotransmitters kunnen in twee categorieën worden ingedeeld: stimulerend en remmend. Stimulerende boodschappers werken om de hersenactiviteit te stimuleren, terwijl remmende boodschappers de chemische reacties vertragen. De belangrijkste stimulerende neurotransmitter is glutamaat. Glutamaat zet de ontvangende zenuwcel aan tot actie.
De belangrijkste remmende neurotransmitter is GABA. GABA remt de ontvangende zenuwcel. Een zenuwcel wordt actiever vanaf een bepaalde elektrische lading wat ook wel de drempelwaarde word genoemd.
Hoe word een neurotransmitter gemaakt?
Neurotransmitters worden in de uiteinden van een zenuwcel gemaakt en richting het celmembraan van de cel uitloper genaamd het axon vervoerd. Een deel van de neurotransmitters is altijd klaar om uitgescheiden te worden en een deel wordt opgeslagen in kleine zakjes tot ze gebruikt kunnen worden.
Neurotransmitters worden ook wel de chemische boodschappers van het lichaam genoemd. Hun taak is signalen uit zenuwcellen door te sturen naar doelcellen. Deze doelcellen zitten in spieren, klieren of andere zenuwen.
Het zenuwstelsel is enorm belangrijk voor het aansturen van psychologische functies, organen en de lichamelijke functies. Enkele voorbeelden hiervan zijn:
• Stemming
• Ademhaling
• Hartslag
• Slaap
• Spijsvertering
• Concentratie
• Eetlust
• Lichaamsbeweging
”Neurotransmitters zorgen voor communicatie tussen zenuwcellen in het zenuwstelsel”
Hoe werken neurotransmitters?
Neuronen maken contact met het doelweefsel via synapsen waarin zij chemische stoffen afgeven die neurotransmitters worden genoemd. Deze communicatie verloopt met behulp van chemische stoffen en vind plaats in chemische synapsen. Dit is dan ook de reden waarom dit het proces chemische neurotransmissie word genoemd.
Elke synaps bestaat uit:
• Het presynaptisch membraan
Dit is het membraan van het axonuiteinde van de presynaptische zenuwvezel
• Het postsynaptisch membraan
Dit is het membraan van de doelcel
• De synaptische spleet
Dit is een spleet tussen de presynaptische en postsynaptische membranen
De neurotransmitter die in de synaptische spleet vrijkomt werkt slechts enkele seconden of hooguit enkele minuten. Deze wordt daarna onmiddellijk vernietigd door enzymen of opnieuw opgenomen in het presynaptische membraan en vervolgens hergebruikt.
Frequente synaptische activiteiten kunnen lange termijn effecten hebben op het receptorneuron. Hoe werkt dit precies?
Het leerproces is hier een goed voorbeeld van:
Hoe meer je leert en herhaalt, des te meer synapsen er in de hersenen worden aangemaakt die je in staat stellen de informatie op te halen wanneer dat nodig is.
”Elke neurotransmitter heeft weer een ander effect”
Welke neurotransmitters zijn er?
Het lichaam bevat meer dan 40 neurotransmitters en sommige onderzoekers beweren dat er ruim 100 bestaan. De meest bekende neurotransmitters zijn:
• Dopamine
• Serotonine
• Noradrenaline
• GABA
• Glutamaat
• Histamine
• Acetylcholine
Stimulerende neurotransmitters
Als een neurotransmitter de doelcel tot actie aanzet dan noemen we dit stimulerende neurotransmitters.
We hebben enkele belangrijke stimulerende neurotransmitters voor je op een rij gezet:
Dopamine
Dopamine kan zowel prikkelen als remmen. Het word ook wel het gelukshormoon genoemd. Welk effect het geeft hangt af van het type receptor waaraan dopamine zich bindt. Een juiste afscheiding van dopamine in de bloedbaan speelt een belangrijke rol bij de motivatie of het verlangen om een taak te voltooien. Een tekort aan dopamine kan leiden tot de ziekte van Parkinson.
Dit is een ziekte die bekend staat door een gebrek aan initiatief. Drugs- en alcoholmisbruik kunnen het dopaminegehalte tijdelijk verhogen en dit kan leiden tot verwarring en een gebrek aan concentratie.
Norepinephrine of Noradrenaline
Noradrenaline word ook wel norepinephrine genoemd en dit is een neurotransmitter die door de hypothalamus, hersenstam en de bijnieren wordt gemaakt en vervolgens in de bloedbaan terechtkomt. In de hersenen verhoogt het de alertheid en het waakbewustzijn. Noradrenaline wordt in verband gebracht met stemmingsstoornissen zoals depressie en angst waarbij de concentratie in deze gevallen enorm laag zijn. Daarnaast kan een enorm hoge concentratie leiden tot een verstoorde slaapcyclus.
Histamine
Histamine speelt een rol in het centrale zenuwstelsel bij:
• Pijn
• Bloeddruk
• Alertheid
• Seksueel gedrag
Histamine is vooral betrokken bij ontstekingsreacties maar ook bij immuunreacties op lichaamsvreemde stoffen en vaatverwijding. Wanneer allergenen in de bloedbaan komen dan kan histamine jeuk of irritaties van de neus, keel en/of longen veroorzaken.
Glutamaat
Glutamaat is de krachtigste prikkelende neurotransmitter van het centrale zenuwstelsel. De neurotransmitter werkt onder andere nauw samen met GABA.
Glutamaat speelt een rol bij:
• Leerprocessen
• Geheugen
• Regulering van de algemene prikkelbaarheid van het centrale zenuwstelsel
Onevenwichtigheden in glutamaat kunnen leiden tot het ontstaan van verschillende klachten zoals:
• Hoofdpijn
• Epilepsie
• Emotionele stoornissen
• Cognitieve stoornissen
Epinefrine of Adrenaline
Adrenaline word ook wel epinefrine genoemd. Het is een prikkelende neurotransmitter die wordt aangemaakt in de bijnier. Het bereidt je lichaam voor op de vecht-of-vluchtreactie. Dit betekent dat wanneer iemand sterk geprikkeld is door bijvoorbeeld angst, woede of stress er extra hoeveelheden adrenaline in de bloedbaan vrijkomen. Dit zorgt voor:
• Hoge bloeddruk
• Verhoogde hartslag
• Glucoseproductie in de lever
Acetylcholine
Acetylcholine is ook een prikkelende neurotransmitter die enorm belangrijk is voor het goed functioneren van de spieren. Deze stof zit ook in de zintuiglijke neuronen en in het autonome zenuwstelsel en speelt een rol bij het regelen van de “droomtoestand” terwijl je slaapt. Giftige planten zoals dolle kervel veroorzaken verlamming van de spieren door de acetylcholine-receptorplaatsen van spiercellen te blokkeren. Ook het toedienen van botox werkt op dezelfde manier. Eén van de ziektes geassocieerd met een gebrek aan acetylcholine is de ziekte van Alzheimer.
Remmende neurotransmitters
Als een neurotransmitter de doelcel remt dan spreken we over remmende neurotransmitters.
We hebben enkele belangrijke remmende neurotransmitters voor je op een rij gezet:
Dopamine
Dopamine kan zoals eerder gezegd kan meerdere taken uitvoeren van afremmen tot activeren. Zo remt dopamine onnodige bewegingen af en remt het de afgifte van prolactine wat betrokken is bij de melkproductie.
Serotonine
Serotonine is een remmende neurotransmitter die ook wel 5-HT word genoemd. Serotonine is net als GABA betrokken is bij stemming en emoties. De neurotransmitter word onder andere afgescheiden door de neuronen van de hersenstam en het maagdarmkanaal.
Serotonine regelt:
• Emoties
• Lichaamstemperatuur
• Slaapcyclus
• Pijnperceptie
Een tekort aan serotonine kan leiden tot slecht werkend immuunsysteem en emotionele stoornissen zoals angst en depressie. Te veel serotonine kan leiden tot hallucinaties, verwijde pupillen, zweten en overactieve reflexen.
Endorfine
Endorfine is een verzameling chemische stoffen die helpt bij:
• Verlichten van pijn
• Verminderen van emotionele stress
• Gevoel van welzijn
Deze neurotransmitter is vaak onderzocht en men suggereert dat het endorfineniveau een factor kan zijn bij depressie, fibromyalgie en andere gezondheidsproblemen. Er zijn meer dan 20 soorten endorfine bij de mens waarvan bèta-endorfine de meest bestudeerde variant is. Sporten is een bekende manier om endorfines vrij te maken in de hersenen en dit geeft je een goed gevoel tijdens en na een sportieve activiteit.
Gamma-aminoboterzuur – GABA
GABA is een erg krachtige neurotransmitter die samenwerkt met de andere neurotransmitter glutamaat. De functies van GABA zijn nauw verbonden met stemming en emoties. De neurotransmitter zit vooral in de hersenen en werkt als rem op de impulsen in de hersenen. Wanneer GABA-niveaus enorm laag zijn dan kan dit leiden tot angstgevoelens. Een teveel aan GABA kan leiden tot slaap- en eetproblemen.
”Acetylcholine wordt door de hersenen gebruikt om het geheugen te reguleren”
Acetylcholine
Acetylcholine is de belangrijkste neurotransmitter in je hersenen.
Acetylcholine is betrokken bij het volgende:
• Geheugen
• Leervermogen
• Alertheid
• Aandacht
• Wakker worden
• Slaap
Een tekort aan acetylcholine kan tot veel verschillende gezondheidsproblemen leiden zoals geheugenverlies en dit word vaak veroorzaakt door medicatie.
Laag acetylcholine komt vaak voor bij bepaalde aandoeningen zoals:
• Autisme
• Ziekte van Parkinson
• De ziekte van Alzheimer
• Dementie
• MS
De beste voedingsmiddelen om acetylcholine te verhogen:
• Eidooiers
• Runderlever
• Bosbessen
De belangrijkste voedingsstoffen om acetylcholine te stimuleren zijn:
• Vitamine B5
• Magnesium
• Zink
• Mangaan
• Omega-3-vetzuren
Supplementen om acetylcholine te verhogen – Let op neem de één of de ander, niet beide:
• Citicoline
• Alfa-GPC
”Serotonine word ook wel het gelukshormoon genoemd”
Neurotransmitters en darmbacteriën
Enkele jaren geleden is er een nauw verband tussen je darmbacteriën en je humeur ontdekt waar met name angst, stress en zorgen mee te maken hebben. Maar er is ook een verband met je cognitieve functies zoals een gebrek aan focus of concentratie. Als je niet alle microflora oftewel de vriendelijke bacteriën bifidobacterium en lactobacillus in je darmen hebt dan zou je problemen kunnen krijgen met je neurotransmitters.
Wat als er geen duidelijke reden is waarom je angst, stress of zorgen ervaart? Het kan een gebrek zijn aan vriendelijke darmbacteriën. Ze maken eiwitten en specifiek neurotransmitters die door je zenuwstelsel reizen en verantwoordelijk zijn voor heel veel belangrijke functies.
Eén daarvan is GABA. Als je het niet voldoende aanmaakt dan kun je depressief worden. Er is ook serotonine waarvan 90 procent in je darmen wordt gemaakt. Dan heb je iets dat het enterische zenuwstelsel wordt genoemd. We hebben het net al even gehad over de vecht- of vluchtreactie die deel uitmaakt van het sympathische zenuwstelsel, evenals de rust- en verteerreactie van het parasympathische zenuwstelsel.
Er is nog een derde deel van het autonome zenuwstelsel namelijk het enterische zenuwstelsel dat de verbinding is tussen de zenuwen in je darmen en in je hersenen.
Dus hoe verlies je je goede microflora? Voornamelijk vanwege antibiotica die je zelf gebruikt of die je aantreft in de commerciële vleesproducten die je eet. Daarom raad men aan om alleen biologisch vlees te eten. Bovendien bevat biologosch eten geen insecticiden of pesticiden en zijn ze geen GMO.
Kunstmatige zoetstoffen hebben ook een grote invloed op je darmbacteriën. Ten slotte geldt dat ook voor genetisch gemodificeerd voedsel. We worden er allemaal door beïnvloed en ook glyfosaatresten uit GMO voedsel zijn schadelijk voor je darmflora.
Dit is wat je kunt doen om angst, stress en zorgen te verbeteren:
• Neem een probioticum dat bifidobacterium en lactobacillus bevat
• Neem een prebioticum met het probioticum zoals zuurkool, kimchi of andere gefermenteerde groenten
• Vermijd de dingen die ik heb genoemd die je darmbacteriën vernietigen, maar ook laxeermiddelen en soortgelijke producten
Zie je hoe sterk het verband is tussen je darmbacteriën en je humeur? Een goed humeur word daarom sterk beïnvloed door wat je eet!
Tips:
1) Belangrijke vitamines en mineralen voor goed werkende neurotransmitters zijn onder andere: Vitamine B1, vitamine B6, vitamine B12, foliumzuur, vitamine C, ijzer, calcium, magnesium, mangaan en zink
2) Eet zoveel mogelijk biologisch en gevarieerd voedsel. Vermijd suiker, geraffineerde koolhydraten en transvetten zodat je lichaam voldoende neurotransmitters kan aanmaken
3) Laat je vitamine en mineraal waardes controleren als je lichaam niet voldoende neurotransmitters aanmaakt
4) Zorg voor een stabiele bloedsuikerspiegel, stabiele hormoonbalans en voldoende omega 3 vetzuren zodat je lichaam voldoende neurotransmitters kan aanmaken
Tot slot
Neurotransmitters stonden centraal in dit artikel. Eet jij altijd gezond en gevarieerd? En vermijd je daarbij geraffineerde koolhydraten en transvetten? Wij vinden het fijn als je een reactie achterlaat onderaan deze pagina.
Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen met je vrienden op social media. Dit kan doormiddel van de social media knoppen. We zijn je zeer erkentelijk!
Anderen lezen ook
Waar zit magnesium in?
Bloedsuikerspiegel
