Expert: Jaap Gerrijts | 18 april 2023 | Leestijd: 7 minuten
Bijnier uitputting
Bijnier uitputting is geen officieel erkende aandoening en er is veel verwarring op dit vlak. Bij een bijnier uitputting wordt beweerd dat de bijnieren te veel en te lang achter elkaar gestimuleerd worden, waardoor deze door de voorraad hormonen heen raken. De bijnieren zouden dan ‘uitgeput’ raken.
Bijnier uitputting is geen officieel erkende aandoening. In dit artikel leggen we uit wat het is. We vertellen je wat de symptomen zijn, wat de mogelijke oorzaken zijn en wat je eraan kunt doen. Lees je mee?!
Bijnier uitputting
Bijnier uitputting werd in 1998 voorgesteld als een nieuwe aandoening door Dr. James L. Wilson. Zijn veronderstelling was dat een over stimulatie van de bijnieren door langdurige stress zou kunnen leiden tot een inconsistent niveau van cortisol. Hij beweert dat door langdurige stress de bijnieren die verantwoordelijk zijn voor de aanmaak van cortisol uitgeput raken.
Dit heeft tot gevolg dat de bijnieren steeds minder cortisol aanmaken waardoor je je enorm vermoeid kunt voelen en allerlei klachten kunt ervaren.
Deze klachten zijn onder andere:
• Slapeloosheid
• Maag,- en darmklachten
• Angststoornissen
• Depressie
Dr. Wilson omschrijft bijnier uitputting als volgt:
• Je wordt wakker en kunt niet functioneren zonder een grote hoeveelheid cafeïne
• Je voelt na het drinken van enkele kopjes koffie een boost van energie tijdens het eerste gedeelte van de dag
• Dan crasht je energieniveau vervolgens rond 14.00 uur en stijgt weer rond 18.00 uur. Het crasht vervolgens weer rond 21.00 uur.
• Je energie piekt weer om 23.00 uur als het tijd is om te gaan slapen
Wat zeggen andere artsen en onderzoekers hiervan?
Bijnier uitputting word door artsen en wetenschappers niet officieel erkend als een aandoening omdat ze ontdekt hebben dat chronische stress niet leidt tot aanzienlijk lagere niveaus van cortisol.
Ze hebben ontdekt dat chronische stress kan leiden tot wisselende cortisolniveaus waarbij het soms erg laag kan zijn maar ook hoog.
In een studie werd er ook aangetoond dat er in de meeste gevallen juist meer cortisol werd aangemaakt wanneer iemand langdurige stress had.
Wat duidelijk is dat hoge levels van stress het hormoonstelsel enorm in de war kan gooien en dit kan een reden zijn van de vele klachten die iemand ervaart.
”Bijnieren zitten boven de nieren”
Wat zijn bijnieren?
Bijnieren zijn twee duimgrote organen die boven de nieren zitten en deel uitmaken van het endocriene systeem. Ze staan ook bekend als de suprarenale klieren en zijn betrokken bij de productie van meer dan 50 hormonen die bijna iedere lichaamsfunctie aansturen.
De bijnieren werken nauw samen met de hypothalamus en de hypofyse in een systeem dat bekend staat als de hypothalamus-hypofyse-bijnieras.
Bijnieren spelen een grote rol bij stressrespons en dit is hoe het werkt:
• De hersenen registreren een dreiging. Deze kan mentaal, fysiek of emotioneel zijn
• Het bijniermerg maakt cortisol en adrenalinehormonen vrij om je te helpen reageren op de dreiging. Dit word ook wel de vecht-of-vluchtreactie genoemd. Het zorgt er onder andere voor dat het bloed naar de hersenen, hart en spieren stroomt
• De bijnierschors geeft vervolgens corticosteroïden af om processen zoals spijsvertering, reactie van het immuunsysteem en andere functies die niet nodig zijn voor onmiddellijke overleving te dempen
Je bijnieren zijn daarnaast ook verantwoordelijk voor het in balans houden van hormonen en hier ligt waarschijnlijk de verwarring met bijnier uitputting en de aanmaak van te weinig cortisol.
Bijnier uitputting echt of fabel?
De grootste uitdaging bij het herkennen of diagnosticeren van bijnier uitputting is het onvermogen om de symptomen en patronen van andere aandoeningen te onderscheiden. De richtlijnen voor bijnier uitputting zijn niet specifiek genoeg en dit zorgt helaas voor een groot meningsverschil rond dit onderwerp.
Een diagnose voor deze aandoening is moeilijk omdat de cortisolspiegels meestal binnen het normale bereik vallen. Daarnaast zijn de symptomen duidelijk voor degenen die aan deze ”aandoening” lijden.
Officieel gezien bestaat bijnier uitputting niet maar toch zijn er veel mensen die last hebben van verschillende klachten omdat ze te lang onder langdurige stress staan. Veel mensen weten uit ervaring in een gezondheidszorgpraktijk en ondersteunend wetenschappelijk bewijs dat hypoadrenie zeer reëel is en gepaard gaat met een aantal complicaties.
Mensen die geloven dat bijnier uitputting geen echt gezondheidsrisico is beweren vaak dat consistente niveaus van chronische stress geen negatief effect hebben op de bijnieren. Ze zeggen dat de echte endocriene stoornissen worden veroorzaakt door andere ziekten en directe schade aan de bijnieren.
”Bijnieren zijn betrokken bij de aanmaak van verschillende hormonen”
Problemen met de bijnierfunctie
Het is belangrijk om te begrijpen dat bijnier uitputting niet hetzelfde is als:
• Bijnierinsufficiëntie
• De ziekte van Addison
• De ziekte van Cushing
We hebben een kort overzicht gemaakt van verschillende aandoeningen die te maken hebben met de bijnieren.
Bijnierinsufficiëntie en de ziekte van Addison
Symptomen die worden aangetroffen bij bijnierinsufficiëntie die niet worden aangetroffen bij bijnier uitputting zijn onder meer:
• Zweten
• Hoofdpijn
• Gewichtsverlies
• Lage bloedsuikerspiegel
• Ernstige spijsverteringsproblemen
Primaire bijnierinsufficiëntie staat bekend als de ziekte van Addison en treedt op wanneer de bijnieren beschadigd zijn door een soort trauma en niet genoeg cortisol of aldosteron kunnen produceren.
Secundaire bijnierinsufficiëntie komt vaker voor en treedt op wanneer de hypofyse stopt met het produceren van adrenocorticotropine. Adrenocorticotropine stimuleert de bijnieren om cortisol te produceren.
Wat onderscheidt deze aandoening van bijnier uitputting?
Vaker wel dan niet wordt bijnierinsufficiëntie gemodelleerd door een overvloed aan stresshormoonspiegels, terwijl bijnierinsufficiëntie een consistent onvermogen is om cortisol te produceren.
Het grootste verschil tussen deze twee is dat mensen met bijnierinsufficiëntie meestal een cortisolspiegel hebben die in “normale” niveaus valt maar niet “optimaal”. Mensen met bijnierinsufficiëntie hebben cortisolspiegels die consistent buiten het normale bereik liggen.
Ziekte van Cushing
De ziekte van Cushing is een uiterst zeldzame ziekte waarbij je een overproductie van cortisol hebt buiten de normale niveaus en dit komt het meeste voor bij vrouwen tussen de 25 en 40 jaar. Deze aandoening kan het gevolg zijn van tumoren en in andere gevallen is er geen bekende oorzaak. Cushing’s kan worden teruggedraaid en wordt gezien als een geneesbare aandoening.
Unieke symptomen van de ziekte van Cushing zijn:
• Hoge bloedsuikerspiegel
• Hoge bloeddruk
• Gewichtstoename in de buik/het gezicht
• Mannelijke impotentie
• Niet kunnen menstrueren
• Verhoogd risico op een miskraam
”Stress is enorm ongezond en kan op de lange termijn dodelijk zijn”
Wat gebeurt er als je last hebt van chronische stress?
Cortisol word vaak als slechte stof gezien maar dat is het niet. Als je bijvoorbeeld wakker word dan zorgt een piek in cortisol ervoor dat dit proces goed verloopt. De stof is nuttig bij verschillende processen echter als je er voor lange termijn teveel van aanmaakt dan kan het allerlei problemen veroorzaken.
Wat gebeurt er precies in je lichaam als je last hebt van chronische stress?
Het hormoon cortisol word aangemaakt om extra energie te geven en ervoor te zorgen dat onze overlevingskansen zo groot mogelijk zijn. De aanmaak van deze stresshormonen zoals cortisol gaat altijd vóór de aanmaak van allerlei andere hormonen die we ook nodig hebben en hier zit het probleem. Cortisol is namelijk een dominant hormoon dat andere hormonen verdringt. Dit zorgt er voor dat deze minder kunnen worden aangemaakt. Dit resulteert in een onbalans in de hormonen en wij hebben enkele problemen die ermee te maken hebben voor je op een rij gezet.
• Cortisol kan de aanmaak van melatonine verstoren. Dit is het hormoon dat zorgt voor een gezonde slaap. Dit is dan ook de reden waarom stress en slaap niet goed samen gaan
• Cortisol berooft je lichaam van het groeihormoon en DHEA. Dit zijn twee hormonen die zorgen voor cel herstel en helpen veroudering tegen te gaan
• Te weinig DHEA zorgt voor minder aanmaak van schildklierhormonen en schildklierproblemen ontstaan vaak na een lange periode van stress
• Cortisol en progesteron worden beide gemaakt van pregnenolone. Als je last hebt van chronische stress dan wordt pregnenolone omgezet in cortisol en trekt progesteron aan het kortste eind. En dit is nou net het hormoon dat zorgt voor ontspanning en rust
• Te weinig progesteron kan weer leiden tot oestrogeendominantie. Dit is een situatie die zorgt voor verschillende vrouwenklachten
• Het verstoren van de vrouwelijke hormoonbalans door stress zal uiteindelijk leiden tot een reeks aan klachten
• Dopamine en serotonine worden ook verjaagd door cortisol. Het zorgt er voor dat depressieve klachten en angststoornissen kunnen ontstaan
• Cortisol geeft je lichaam energie zoals bijvoorbeeld suiker dit doet. Het zorgt namelijk voor het verhogen van je bloedglucose. Tijdens dit proces moet er steeds insuline worden aangemaakt. Te veel en te vaak aanmaak van insuline is slecht voor je lichaam. Het kan bijvoorbeeld chronische ontstekingen veroorzaken en verzwakt je weerstand.
”Chronische vermoeidheid, hormonale onbalans en slaapstoornissen”
Wat zijn de symptomen van bijnier uitputting?
Wat gebeurt er als je bijnieren stoppen met het doelmatig produceren van hormonen? Elke lichaamsfunctie wordt beïnvloed door je hormonen en naarmate de bijnierhormoonspiegels abnormaal wegebben dan kun je last krijgen van allerlei klachten.
Meest voorkomende symptomen van bijnier uitputting zijn:
• Chronische vermoeidheid
• Hormonale onbalans
• Hersenmist
• Duizeligheid bij te snel opstaan
• Lage tolerantie voor stress
• Depressie
• Humeurigheid en prikkelbaarheid
• Auto-immuunziekten
• Huidaandoeningen
• Haaruitval
• Verzwakte stressreactie
• Insuline-resistentie
• Gewichtstoename
• Verminderde zin in seks
• Spier- of botverlies
• Slaapstoornissen
• Slaapapneu
• Hunkeren naar zoet en hartig eten
• Verlies van eetlust
Als je één van deze bijwerkingen van bijnier uitputting ervaart dan zijn er veel natuurlijke manieren om je bijniersysteem te behandelen en te ondersteunen.
”Medicatie, slaap, voeding, stress, ziekte”
Wat is de oorzaak van bijnier uitputting?
Bijnier uitputting oftewel hypoadrenie zorgt er voor dat de bijnieren de enorme hoeveelheid dagelijkse stress die veel mensen ervaren niet kunnen bijhouden. Bijnier uitputting kan de voorloper zijn van andere veel voorkomende ziekten en aandoeningen nabootsen.
Bepaalde mensen zijn van mening dat een episode van acute stress of chronische stress ervoor kan zorgen dat de bijnieren overbelast raken en ineffectief worden. Het zorgt er voor dat cortisol op onjuiste wijze vrijgeven. Dit wil zeggen dat de ene persoon er teveel van aanmaakt en een ander weer te weinig. Ze geloven dat hypoadrenie kan worden veroorzaakt door:
• Slaapgebrek
• Slecht eetpatroon
• Gebrek aan voldoende beweging
• Stressvolle ervaringen zoals het overlijden van een dierbare, een scheiding of een operatie
• Langdurige stress als gevolg van financiële tegenspoed, slechte relaties of werkomgeving of andere omstandigheden die gevoelens van hulpeloosheid met zich meebrengen
• Blootstelling aan vervuiling en milieutoxines
• Negatief denken en emotioneel trauma
• Lichamelijke pijn
• Voedselallergie
• Reumatoïde artritis
• Afhankelijkheid van stimulerende middelen zoals cafeïne of energiedrankjes
• Medicatiegebruik
• Diabetes en verminderde glucosewaarden
”Stress en vermoeidheid gaan vaak samen”
Kan stress extreme vermoeidheid veroorzaken?
Stress en vermoeidheid gaan helaas hand in hand. Door stress kan je lichaam uitgeput raken en de onbalans in de hormonen is één van de oorzaken van de vermoeidheid. Een onderzoek bij studenten die last hadden van chronische stress tijdens de voorbereiding op medische examens wees uit dat het de cortisol-ontwakingsreactie van de studenten schaadden.
Door de toename van cortisol te beperken die van nature elke ochtend optreedt wanneer je wakker wordt om je te helpen alert te zijn, remt stress je vermogen om volledig wakker te worden, ongeacht hoeveel slaap je krijgt.
Een andere studie vond dat studenten met de diagnose chronisch vermoeidheidssyndroom veranderingen in de bijnierfunctie hadden. Dit probleem kwam voornamelijk voor vooral bij vrouwen wat suggereert dat hun bijnieren niet langer een normale hoeveelheid stimulatie ontvingen.
Depressie kan ook een rol spelen bij de ontwikkeling of effecten van bijnier uitputting. Onderzoek laat zien dat na een zware depressieve periode de cortisolresponsen niet gemakkelijk weer op normale niveaus komen en verantwoordelijk kunnen zijn voor een herhaling van depressie.
Er is ook onderzoek dat suggereert dat disfunctie van de hypothalamus veel voorkomt bij de auto-immuunziekte multiple sclerose. Onderzoekers beoordelen waarom disfunctie van de hypothalamus-hypofyse-bijnieras gebruikelijk is bij multiple sclerose, maar er wordt aangenomen dat het verband houdt met abnormale cortisolsecretie.
”Een arts kan geen test doen op bijnier uitputting”
Doe het zelf test voor bijnier uitputting
Als je vermoed dat je last hebt van bijnier uitputting dan kun je zelf enkele testen doen om te kijken of je bijnieren niet gezond zijn. Dit is geen test waar je 100% zekerheid uit haalt en je zult naar de arts moeten gaan om je verder te laten testen.
Ragland-test
Deze test wordt uitgevoerd door te zitten terwijl de systolische bloeddruk word gemeten. Vervolgens sta je op en word de systolische bloeddruk direct in staande positie nogmaals gemeten. Een persoon met zwakke bijnieren zal een stijgende bloeddruk hebben van zittend naar staand
Iristest
Schijn met een zaklamp in de ogen en kijk of de pupil groter word en vervolgend weer kleiner. Als de pupil niet kleine blijft dan kan dit een teken zijn van bijnier uitputting
Houd je adem in
Als je moeite hebt met het inhouden van je adem dan kan dit ook een teken zijn dat de bijnieren vermoeid zijn
Herstel na inspanning
Als het lang duurt voor je herstelt na lichamelijke inspanning dan is dit ook een belangrijke indicatie
Vermogen om stress te tolereren
Als je snel geïrriteerd bent en snel gestrest dan is dit ook een teken dat je last kunt hebben van de bijnieren
Mogelijkheid om hellingen op te gaan
Heb je moeite met hellingen op lopen of traplopen? Dit kan wederom een teken zijn
Mogelijkheid om de hele nacht te slapen
Slaap je slecht? Word je vaak wakker of moe wakker? Dit is kan een teken zijn van te weinig melatonine en een verstoring van de hormoonbalans veroorzaakt door de bijnieren
”Wandelen is fantastisch om bijnier uitputting te bestrijden”
Wat kan je zelf doen aan bijnier uitputting?
Als je naar de dokter gaat en vraagt om hulp voor bijnier uitputting dan zal je waarschijnlijk niet ver komen. Artsen herkennen de aandoening niet en zullen daarom een andere diagnose stellen als ze deze kunnen vinden. Vaak komen hier medicijnen aan te pas en niet iedereen zit hier direct op te wachten.
Er zijn natuurlijke middelen zoals voeding, beweging en supplementatie die in veel gevallen kunnen helpen de hormoonbalans te herstellen zodat je van je klachten af kunt komen.
Natuurlijke remedies voor bijnier uitputting:
• Verminderen stress op je lichaam en hersenen
• Elimineren gifstoffen
• Vermijd negatief denken en denk positief
• Je lichaam voeden met gezonde voeding en supplementen
Volg het bijnier uitputtings dieet
Voeding is zoals bij veel klachten een grote factor. Er zijn een aantal voedingsmiddelen die bijnierondersteuning bieden.
Allereerst moet je beginnen met het verwijderen van moeilijk verteerbaar voedsel en eventuele gifstoffen of chemicaliën in uw omgeving. Het idee achter het bijniervermoeidheidsdieet is namelijk om alles te verwijderen dat je bijnieren belast.
Wat kan je het beste vermijden?
• Suiker en zoetstoffen
• Cafeïne
• Koolhydraten
• Bewerkt voedsel en voedsel dat in de magnetron bereid is
• Verwerkt vlees
• Gehydrogeneerde oliën
Daarnaast wil je voedzame voeding toevoegen die licht verteerbaar zijn en genezende eigenschappen hebben.
Voedingsmiddelen die je aan je eetpatroon kunt toevoegen zijn:
• Avocado en andere gezonde vetten
• Vette vis zoals in het wild gevangen zalm
• Kokosnoot
• Olijven
• Noten zoals walnoten en amandelen
• Zaden zoals pompoen, chia en vlas
• Vrije uitloop kip
• Kruisbloemige groenten zoals broccoli, bloemkool, spruitjes, enz…
• Bouillon van botten
• Kelp en zeewier
• Keltisch of Himalaya zeezout
• Gefermenteerd voedsel rijk aan probiotica zoals kimchi en zuurkkol
• Chaga, cordyceps en lionsmane medicinale paddenstoelen
Deze voedingsmiddelen helpen bijnier uitputting te overwinnen omdat ze voedzaam zijn, weinig suiker bevatten en gezond vet en vezels bevatten.
Kruiden en supplementen
Een andere belangrijke toevoeging om bijnier uitputting te overwinnen is het nemen van de juiste supplementen met behulp van ondersteunende kruiden. Omdat het soms een uitdaging kan zijn om elke dag genoeg voedingsstoffen binnen te krijgen kunnen supplementen worden gebruikt om ervoor te zorgen dat je de vitamines en mineralen binnenkrijgt die enorm belangrijk zijn voor de ondersteuning van de bijnieren.
Daarnaast zijn er bepaalde kruiden, specerijen en essentiële oliën die kunnen helpen om bijnier uitputting te bestrijden.
• Visolie – EPA/DHA
• Magnesium
• Kalium
• Selenium
• Vitamine B-Complex vitamines
• Vitamine C
• Vitamine D
• Adaptogene kruiden zoals ashwagandha, heilige basilicum, rhodiola rosea en schisandra
• Zoethoutwortel
• Lavendelolie
• Rozemarijnolie
Vergeet niet om op hele voedingsmiddelen gebaseerde supplementen te gebruiken en ga voor kwaliteit in plaat van kwantiteit. Goedkope potjes van de drogisterij met synthetische middelen zijn niet de beste supplementen over het algemeen.
Verminder en vermijd stress
De belangrijkste sleutel tot het herstellen van de bijnierfunctie is het verminderen en vermijden van stress. Luister goed naar je lichaam en probeer de volgende natuurlijke stress verlichters:
• Rust zoveel mogelijk uit wanneer je je moe voelt
• Slaap minimaal 8 tot 10 uur per nacht
• Blijf niet laat op en houd een vaste slaapcyclus – ga het liefst voor 22.00 uur naar bed
• Lach iedere dag en doe elke dag iets leuks waar je je goed bij voelt en energie van krijgt
• Minimaliseer werk- en relationele stress zoveel mogelijk
• Eet met regelmaat en verminder je cafeïne- en suikerverslaving
• Lichaamsbeweging – beweeg iedere dag minimaal een uur actief
• Vermijd negatieve mensen en praat positief tegen jezelf
• Neem tijd voor jezelf – ontspan zoals sauna of een massage
• Zoek raad en steun bij eventuele traumatische ervaringen
Ongeacht welk dieet en welke supplementen je ook neemt, je omgeving is één van de belangrijkste componenten waar stress een rol bij speelt.
Wees daarom lief voor jezelf. Probeer te voorkomen dat je negatieve dingen over jezelf en anderen zegt. Het is belangrijk om ervoor te kiezen om in de buurt van positieve mensen te zijn en ook positief over jezelf te blijven.
”Herstel kan maanden of soms jaren duren”
Hoe lang duurt het om te herstellen?
Dit is geen gemakkelijke vraag om te beantwoorden omdat de hersteltijd van bijnier uitputting nooit is onderzocht.
Herstel van bijnier uitputting kan zeker maanden duren. Het heeft tenslotte maanden of misschien wel jaren geduurd om je bijnieren te verslijten en daarom kost het tijd om hun kracht weer op te bouwen.
Voor volledig herstel van de bijnieren kun je verwachten dat het volgende nodig is:
• 6 tot 9 maanden voor lichte bijnier uitputting
• 12 tot 18 maanden bij matige vermoeidheid
• Tot 24 maanden voor ernstige bijnier uitputting
De beste aanpak is om je levensstijl grondig te veranderen voor blijvende resultaten. Sommige mensen merken een verschil na slechts een paar weken van beter voedsel en beweging dat helpt bij het ontgiften van het lichaam en supplementen voor bijnier uitputting.
Als je streeft naar een gebalanceerde levensstijl met een voldoende slaap, lichaamsbeweging, plezier en een positieve omgeving dan is de kans groot dat je bijnierstelsel blijft!
Tips:
1) Slaap iedere nacht minimaal 8 uur en houd een vast patroon aan
2) Zorg dat je voldoende omega 3, magnesium, kalium, selenium, vitamine B, C en D binnen krijgt. Heb je twijfels? Laat je testen op een tekort en vul het eventueel aan met een hoogwaardig supplement
3) Eet gezond en gevarieerd. Vermijd suikers, cafeïne, alcohol, geraffineerde koolhydraten en slechte vetten zoals transvet
4) Beweeg dagelijks minimaal een uur. Neem voldoende tijd voor ontspanning en verminder en vermijd stress ten alle tijde
Tot slot
Bijnier uitputting stond centraal in dit artikel. Ben jij een goed of slechte slaper? En hoeveel uren slaap krijg je gemiddeld? Wij vinden het fijn als je een reactie achterlaat onderaan deze pagina.
Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen op social media. Dit kan doormiddel van de social media knoppen. We zijn je zeer erkentelijk!
Anderen lezen ook
Wat doet magnesium?
Ashwagandha
