bètacaroteen
Expert: Jaap Gerrijts | 29 november 2022 | Leestijd: 8 minuten

Bètacaroteen

Bètacaroteen komt voor in vele kleurrijke groente- en fruitsoorten. Wortelen en mandarijnen danken hun karakteristieke oranje kleur aan bètacaroteen maar ook in bieslook, kervel en tuinkers komt bètacaroteen voor. Het heeft een belangrijke functie als pro-vitamine A. De stof wordt namelijk omgezet in retinol wat de actieve vorm van vitamine A is. Het draagt hierdoor bij aan een goede weerstand en is van belang voor een gezonde huid, haar en het gezichtsvermogen.

Wat is bètacaroteen en waar is het allemaal goed voor? In dit uitgebreide artikel leggen we dat aan je uit. Lees je mee?!

Bètacaroteen

Bètacaroteen is een voorloper van vitamine A en wordt daarom ook wel provitamine A genoemd. Het is een in vet oplosbare bron van provitamine A.

Bètacaroteen is een pigment dat in planten voorkomt en dat gele en oranje groenten en fruit hun felle kleur geeft. Het wordt in het lichaam omgezet in retinol en dit is de actieve vorm van vitamine A. Het is een krachtige antioxidant die een belangrijke rol speelt bij het behoud van een gezonde huid, gezichtsvermogen en neurologische functie.

Vitamine A komt voor in twee primaire vormen: 

•  Actieve vitamine A  

•  Bètacaroteen 

Actieve vitamine A wordt retinol genoemd en is afkomstig van dierlijk voedsel. Deze voorgevormde vitamine A kan direct door het lichaam worden gebruikt zonder dat de vitamine hoeft worden omgezet.

Pro-vitamine A-carotenoïden zijn anders omdat ze na inname in het lichaam moeten worden omgezet in retinol. Aangezien bètacaroteen een type carotenoïde is dat voornamelijk in planten voorkomt, moet het worden omgezet in actieve vitamine A voordat het door het lichaam kan worden gebruikt.

Onderzoekers zijn het erover eens dat bètacaroteen in groenten en fruit gunstig is voor de gezondheid. Voeding met vitamine A kunnen het immuunsysteem helpen versterken, de huid en ogen beschermen en levensbedreigende aandoeningen zoals hartaandoeningen en kanker bestrijden.

De laatste jaren zijn er verschillende onderzoeken gedaan naar het percentage wat daadwerkelijk kan worden omgezet in de actieve vorm. Eerst dacht men dat deze percentages veel hoger lagen en inmiddels word er gespeculeerd dat het misschien maar 3% is.

 

 

”Vrije radicalen beschadigen cellen door oxidatie”

De voordelen van bètacaroteen

Bètacaroteen staat bekend om de gezonde uitwerking op de ogen, huid en haar maar het kan nog veel meer voor het lichaam betekenen. Om je een idee te geven wat deze pro-vitamine allemaal kan doen hebben we de belangrijkste voor je op een rij gezet!

Versnelde genezing van huidwonden

Bescherming van het zicht bij ouderen

Verlaging van LDL-cholesterolwaarden

Verbetering van symptomen bij psoriasis en atopische dermatitis

Verhoging van botmineralisatie

Vermindering van de kans op hartaandoeningen

Voorkomen van vroegtijdige rimpels

Voorkomen van pigmentvlekken door de zon

Bescherming van de huid tegen overgevoeligheid voor zonlicht

 

Bescherming van de ogen

Bètacaroteen en andere antioxidanten kunnen niet alleen de vooruitgang helpen vertragen als ook het risico op leeftijdsgebonden maculaire degeneratie verminderen. Deze veroorzaken visusveranderingen die soms zo ernstig zijn dat er onomkeerbare blindheid kan optreden. Antioxidanten zijn effectief in het vertragen van de progressie van symptomen van maculadegeneratie omdat ze oxidatieve stress kunnen helpen voorkomen. Deze spelen een belangrijke rol bij de degeneratie van cellen en zenuwen in het netvlies oftewel de macula.

Een recent onderzoek stelde vast dat een combinatie van antioxidanten in de voeding zoals bètacaroteen, zink, vitamine C en vitamine E de groei van maculadegeneratie effectief vertraagde.

 

Antioxiderende activiteiten 

Bètacaroteen en andere carotenoïden hebben antioxiderende activiteiten en zijn populair vanwege hun vermogen om chronische ziekten te voorkomen. Ze beschermen cellen tegen schadelijke vrije radicalen die de belangrijkste oorzaak zijn van veroudering en degeneratie.

Onderzoeken hebben een omgekeerde relatie aangetoond tussen de aanwezigheid van verschillende vormen van kanker en carotenoïden in de voeding of carotenoïden in het bloed. Het lijkt er echter op dat carotenoïden de gezondheid kunnen bevorderen wanneer ze via de voeding worden ingenomen en nadelige effecten kunnen hebben wanneer ze in hoge doses worden ingenomen door mensen die roken of die zijn blootgesteld aan asbest.

Onderzoekers zijn nog steeds bezig de juiste doses voor carotenoïden te bepalen zodat ze  heilzaam en niet gevaarlijk zijn.

Desalniettemin is het duidelijk dat het eten van groente en fruit dat bètacaroteen en andere antioxidanten bevat kan helpen om ontstekingsniveaus te verlagen en oxidatieve stress in het lichaam te bestrijden.

 

Bescherming van de huid

De stofwisseling van bètacaroteen vindt plaats in een grote verscheidenheid aan organen zoals de huid. Veel onderzoeken hebben laten zien dat het de vorming van door UV veroorzaakt erytheem of huidirritatie en roodheid helpt voorkomen.

Hoewel het niet kan worden vergeleken met de werkzaamheid van zonnebrandcrème zijn er sterke aanwijzingen dat bètacaroteen de huid kan beschermen tegen zonnebrand. Dit kan door de basale afweer te versterken tegen huidbeschadiging wat veroorzaakt word door UV licht.

 

Zwangerschap

Vitamine A word gezien als één van de meest belangrijke vitamines tijdens een zwangerschapsdieet en het geven van borstvoeding. Vitamine A speelt een belangrijke rol bij de gezonde ontwikkeling van de foetus en de pasgeborene. De stof is helpt namelijk bij de ontwikkeling en rijping van de longen.

Vitamine A is ook nodig zodat baby’s en peuters een sterk immuunsysteem kunnen op  bouwen. In een onderzoek werd aangetoond dat er een toename van 40% zou moeten zijn in de inname van vitamine A voor zwangere vrouwen en een toename van 90% voor vrouwen die borstvoeding geven.

Bètacaroteen is het veiligst om uit voedsel te halen en daarom zouden vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven meer geel en oranje fruit en groenten moeten eten. 

 

Huidziekte orale leukoplakie

Een studie bevestigde de werkzaamheid van bètacaroteen bij patiënten met orale leukoplakie. Dit is een huidziekte die wordt benadrukt door verdikte, witte vlekken die zich op het tandvlees en in de wang vormen. De meeste leukoplakie plekken zijn gelukkig goedaardig en in sommige gevallen kunnen het vroege tekenen van kanker zijn.

In een studie onder vijftig patiënten die zes maanden lang 60 milligram bètacaroteen per dag kregen werd de groep opgesplitst in een placebogroep en bètacaroteen groep. Deze kregen vervolgens een jaar lang bètacaroteen of een placebo en daar kwam uit dat de bètacaroteen groep aanzienlijke verbetering vertoonde in hun klachten. Vanwege het gebrek aan toxiciteit kan de stof daarom als preventief middel worden ingezet tegen mondkanker.

 

Hart- en vaatziekten

In een onderzoek onder 130.000 patiënten ontdekten onderzoekers dat suppletie met bètacaroteen leidde tot een kleine maar significante toename van cardiovasculaire sterfte.

Hoewel de supplementen niet gunstig bleken te zijn bij het voorkomen van hartproblemen tonen onderzoeken aan dat voedingsmiddelen met antioxidanten toch moeten worden aanbevolen. Onderzoekers melden dat er voordelen zijn aan het krijgen van vitamines in voedsel die niet noodzakelijkerwijs in supplementvorm voorkomen.

Antioxiderende voedingsmiddelen die bètacaroteen bevatten kunnen ook voedingsstoffen bevatten zoals flavonoïden en lycopeen die niet in een standaard vitaminesupplement voorkomen. Deze stoffen die voorkomen in voedsel zijn belangrijk voor een goede werking van de hart- en bloedvaten. 

 

Gezonde luchtwegen

Het eten van allerlei soorten fruit zoals meloen, mango en papaja kan helpen bij het bestrijden van luchtwegaandoeningen. Onderzoek brengt naar voren dat het eten van fruit met bètacaroteen de ademhalings- en longfunctie kan verbeteren. In vergelijking met het zelden of nooit eten van fruit hadden mensen die minstens één keer per dag fruit aten minder luchtwegklachten zoals kortademigheid, piepende ademhaling en overmatige slijmproductie.

 

Verhogen van de hersenfunctie

Bètacaroteen werkt als een antioxidant en kan daarom oxidatieve stress bestrijden die bijdraagt aan hersenveroudering en het risico op cognitieve achteruitgang verminderen. Hoewel het bewijs hiervoor gemengd is, bleek uit één studie dat langdurige suppletie met de antioxidant cognitieve voordelen kan opleveren.

Er werd niet ontdekt dat suppletie op korte termijn effectief was voor het stimuleren van de gezondheid van de hersenen. In plaats daarvan is het langdurig consumeren van kleurrijke groenten en fruit de beste manier om vroege cognitieve achteruitgang te voorkomen en ervoor te zorgen dat je de voedingsstoffen binnenkrijgt die nodig zijn voor een goede hersenfunctie.

 

 

”Bètacaroteen verbetert de opname van ijzer”

Waar zit bètacaroteen

Ongeveer 45% van de hele wereldbevolking heeft een genetisch defect waardoor het omzetten van bètacaroteen naar retinol niet goed verloopt.

Tot voor kort dacht men dat ongeveer een zesde deel van het in de voeding aanwezige bètacaroteen werd omgezet in vitamine A. Recent onderzoek aan de Universiteit Wageningen heeft laten zien dat bètacaroteen uit voeding veel minder goed word opgenomen. Men heeft deze conversiefactor nu verlaagt naar 1:12 en de onderzoekers denken dat dit getal zelfs lager ligt. 

Geschat word dat gemiddeld 3% van de bètacaroteen in het lichaam kan worden omgezet in de actieve vorm van vitamine A genaamd retinol.

Dit betekent dat een groot gedeelte van de bevolking de stof niet kan omzetten en de groep die dit wel kan doet dit slechts in hele kleine percentages.

Bètacaroteen is in vet oplosbaar en daarom moet je vetten consumeren om het goed te kunnen opnemen. Dit kun je doen door groenten met deze carotenoïde te koken in kokosolie, roomboter of olijfolie. 

Je kunt ook fruit eten met probiotische yoghurt om er zeker van te zijn dat het goed wordt opgenomen.

Verschillende onderzoeken hebben bewezen dat mensen die meer carotenoïden via hun voeding binnen krijgen minder risico hebben op verschillende chronische ziekten. Het is daarom belangrijk om dagelijks minimaal 300 gram groente en 150 gram fruit te eten.

De rijkste bronnen van bètacaroteen zijn gele en oranje groenten en fruit. Daarnaast komt het voor in groene bladgroenten waarbij het chlorofyl de geel/oranje pigment verbergt.

Hoe helderder en feller de kleuren des te meer bètacaroteen er in het voedsel zit.

Je vindt bètacaroteen onder andere in de volgende voeding:

Wortelsap

Wortels

Winterpompoen

Pompoen

Spinazie

Zoete aardappel

Boerenkool

Romeinse sla

Broccoli

Asperges

Kool

Paprika

Bieten

Raapstelen

Knolraap

Paardenbloem 

Bonen

Meloen

Abrikoos

Mango

Mandarijnen

 

 

”Bètacaroteen is naast een carotenoïde een sterke antioxidant”

Hoeveel bètacaroteen per dag?

Er is geen algemene dagelijkse hoeveelheid vastgesteld voor bètacaroteen. Een algemeen advies is 6 tot 15 milligram per dag. De stof moet nog in het lichaam worden omgezet naar de actieve vorm van vitamine A en bij een gedeelte van de bevolking werkt dit niet. 

Men gaat uit van een conversiefactor van 1:12 maar deze is waarschijnlijk nog een stuk lager. Een volwassen man heeft gemiddeld 800 microgram vitamine A per dag en een vrouw 700 microgram nodig. 

Gelukkig haal je dit uit andere voeding en ben je niet alleen afhankelijk van bètacaroteen. Het is daarom bedoeld als extra aanvulling dus je hoeft geen duizenden microgrammen bètacaroteen per dag te consumeren om voldoende vitamine A binnen te krijgen.

Wat is het risico van bètacaroteen en kent het bijwerkingen?

Bètacaroteen is veilig als het wordt geconsumeerd in hoeveelheden die van nature in voedsel voorkomen. Houd je daarom aan de gebruiksaanwijzing zodat het geen bijwerkingen geeft. 

Mogelijke bijwerkingen van deze carotenoïde zijn:

 – Hoofdpijn

 – Diarree

 – Oprispingen

 – Blauwe plekken

 – Gewrichtspijn 

 – Een gele huid

 

Rook of drink je veel dan kun je bètacaroteen het beste vermijden. Studies laten zien dat  het combineren een verhoogd risico op kanker veroorzaakt. Bij het gebruik van de volgende medicatie is het belangrijk om supplementen altijd in overleg met de arts te gebruiken.

Antibiotica

Bloedverdunners

Statines

Chemotherapie

Listat- of plantensterolen 

Protonpompremmers

De omzetting van bètacaroteen in de actieve vorm van vitamine A is afhankelijk van vitamine C, zink en schildklierhormoon. Een hoge inname van bètacaroteen kan de vitamine E spiegel verlagen en competitief zijn met andere carotenoïden. 

Bètacaroteen als supplement

Op zoek naar een goed bètacaroteensupplement? Ga voor een natuurlijke vorm in plaats van een synthetische vorm. Deze is namelijk beter biologisch opneembaar waardoor de kans van omzetting naar de actieve vorm van vitamine A word vergroot. 

Vaak zie je dat er ook andere stoffen in een supplement worden toegevoegd zoals vitamine C, E en andere carotenoïden zoals luteïne, cryptoxanthine en zeaxanthine. Deze hebben een krachtige antioxiderende werking en zijn daarom goed om binnen te krijgen. 

Neem een supplement altijd voor een korte periode of laat er iedere keer een paar dagen tussen voor je het weer gebruikt.

Het allerbelangrijkste is dat je dagelijks voldoende groente en fruit eet om zo bètacaroteen binnen te krijgen. Neem je wel een supplement houd je dan altijd aan de gebruiksaanwijzing want verschillende studies hebben ook laten zien dat het gebruik van supplementen een negatief effect kan hebben op de gezondheid.

Tips:

1) Als je dagelijks voldoende fruit en groente eet dan krijg je genoeg bètacaroteen binnen

2) Overleg bij het gebruik van medicatie met de arts of suppletie met bètacaroteen mogelijk is

3) Neem maximaal 15 milligram per dag om binnen de veilige grens te blijven

Tot slot

Bètacaroteen stond centraal in dit artikel. Eet jij voldoende groente en fruit? Welke groente en fruitsoort eet je graag? Wij vinden het fijn als je een reactie achterlaat onderaan deze pagina.

Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen met je vrienden. Dit kan doormiddel van de social media knoppen. We zijn je zeer erkentelijk!

Anderen lezen ook

Waar zit magnesium in?

Is kruidnagel gezond?

Waar zit omega 3 in?

Bronnen:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *