Expert: Jaap Gerrijts | 12 december 2022 | Leestijd: 8 minuten
Autonome zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel regelt automatisch bijna alle onbewuste functies en processen in je lichaam, zoals je ademhaling, je hartslag, je bloeddruk, de energieproductie, de spijsvertering en de stofwisseling. Over deze functies hoef je zelf niet na te denken omdat je er ook geen invloed op kunt uitoefenen.
Het autonome zenuwstelsel regelt vele processen waar je je niet bewust van bent. In dit uitgebreide artikel vertellen we wat het doet en waar het uit bestaat. Ook geven we tips die kunnen helpen het zenuwstel gezond te houden. Lees je mee?!
Autonome zenuwstelsel
Het zenuwstelsel is een groot netwerk van cellen die informatie kunnen opnemen en verwerken. Het verbindt alle delen van het lichaam met elkaar en is daarom enorm belangrijk.
Het autonoom zenuwstelsel is een onderdeel van het zenuwstelsel dat de automatische functies van je lichaam regelt die je nodig hebt om goed te functioneren en te overleven. Dit zijn vele processen waar je normaal niet aan denkt en die je brein regelt terwijl je wakker bent of slaapt.
Het totale zenuwstelsel bestaat uit twee hoofd subsystemen:
• Centraal zenuwstelsel
Dit bestaat uit de hersenen en ruggenmerg. De netvlies en oogzenuw in de ogen worden qua structuur beschouwd als onderdeel van de hersenen.
• Perifere zenuwstelsel
Dit bestaat uit elk deel van je zenuwstelsel dat niet de hersenen en ruggenmerg is.
Het perifere zenuwstelsel heeft ook twee subsystemen:
• Somatisch zenuwstelsel
Dit bestaat uit spieren die je kunt controleren en alle zenuwen door het hele lichaam die informatie van de zintuigen overbrengen. Die zintuiglijke informatie bestaat uit smaak, aanraking, geur en geluid. Het zicht valt hier niet onder omdat de delen van de ogen die het gezichtsvermogen beheren deel uitmaken van de hersenen.
• Autonoom zenuwstelsel
Dit is het deel van het zenuwstelsel dat je hersenen verbindt met de meeste van je interne organen.
Waar bevindt het autonome zenuwstelsel zich?
Het autonome zenuwstelsel bevat een netwerk van zenuwen die zich door je hoofd en lichaam uitstrekken. Sommige van die zenuwen strekken zich rechtstreeks uit vanuit je hersenen, terwijl andere zich uitstrekken vanuit je ruggenmerg. Hierbij worden signalen van je hersenen doorgegeven aan die zenuwen.
Er zijn 12 hersenzenuwen waarbij Romeinse cijfers worden gebruikt om ze uit elkaar te houden. Het autonome zenuwstelsel heeft zenuwvezels in vier van deze zenuwen. Deze omvatten de derde, zevende, negende en 10e hersenzenuw. Ze regelen tranen, oogfocus, pupilverwijding, speeksel, neusslijm en organen in de borst en buik.
Je autonome zenuwstelsel gebruikt de meeste van de 31 spinale zenuwen. Deze bevatten spinale zenuwen in de borstkas, onderrug en staartbeen.
De spinale zenuwverbindingen in het autonome systeem regelen:
• Dunne darm
• Dikke darm
• Maag
• Hart
• Longen
• Nieren
• Lever
• Blaas
• Alvleesklier
• Milt
• Seksuele organen
De hypothalamus is het deel van je hersenen dat autonome functies uitvoert. Deze structuur maakt geen deel uit van je autonome zenuwstelsel maar is een belangrijk onderdeel die er voor zorgt dat het goed werkt.
Het enterische zenuwstelsel is erg complex. Enterisch staat voor het intestinale of het darmstelsel. Verschillende experts beweren dat het als onderdeel van het algehele zenuwstelsel functioneert in plaats van het autonome zenuwstelsel. Dat komt omdat er evenveel neuronen oftewel gespecialiseerde cellen waaruit je hersenen, ruggenmerg en zenuwen bestaan in het enterisch zenuwstelsel bevinden als in je ruggenmerg.
”Het zenuwstelsel is een complex netwerk van cellen en weefsels”
Wat doet het autonome zenuwstelsel?
Het autonome zenuwstelsel bestaat uit drie verschillende takken, elk met zijn eigen taak:
• Sympathisch zenuwstelsel
Dit systeem activeert lichaamsprocessen die je helpen in tijden van nood. Het werkt vooral in tijden van stress of gevaar. Het sympathisch zenuwstelsel is verantwoordelijk voor de vecht of vlucht reactie van het lichaam.
• Parasympathisch zenuwstelsel
Dit gedeelte van het autonome zenuwstelsel doet het tegenovergestelde van het sympathische zenuwstelsel. Het parasympathisch zenuwstelsel is verantwoordelijk voor de rust en verteer processen on het lichaam.
• Enterisch zenuwstelsel
Dit is het gedeelte van het autonome zenuwstelsel dat regelt hoe het lichaam voedsel verteert.
”Neuronen zijn hersencellen die informatie doorgeven”
Waaruit bestaat het autonome zenuwstelsel?
Het autonome zenuwstelsel heeft een vergelijkbare samenstelling als het complete zenuwstelsel.
• Neuronen
Deze cellen verzenden en geven signalen door en vormen delen van de hersenen, ruggenmerg en zenuwen. Ze zetten ook signalen om tussen de chemische en elektrische vormen.
• Gliacellen
Deze cellen verzenden geen signalen van het zenuwstelsel of geven deze door. Ze helpen en ondersteunen de neuronen.
• Kernen
Dit zijn zenuwcelclusters die bij elkaar zijn samen gevoegd omdat ze dezelfde banen of verbindingen hebben.
• Ganglia
Dit zijn groepen verwante zenuwcellen. Ze hebben meestal niet allemaal dezelfde baan of connecties maar ze bevinden zich in ongeveer hetzelfde gebied of hebben connecties met dezelfde systemen. Ze bevinden zich onder andere in de cochleaire en vestibulaire ganglia. Deze maken deel uit van de gehoor- en evenwichtszintuigen.
Neuronen
Neuronen zijn zenuwcellen die gespecialiseerd zijn in het overbrengen van informatie naar andere zenuwcellen zoals spiercellen en kliercellen.
Elk neuron bestaat uit het volgende:
• Cellichaam
Dit is het belangrijkste gedeelte van de cel.
• Axon
De axon is een lange, armachtige verlenging. Aan het einde van een axon bevinden zich verschillende vingervormige uitlopers waar het elektrische signaal in het neuron een chemisch signaal wordt. Deze verlengingen of synapsen maken verbinding met nabijgelegen zenuwcellen.
• Dendrieten
Dit zijn kleine takachtige uitlopers op het cellichaam. Dendrieten ontvangen de chemische signalen die worden verzonden door synapsen van andere nabijgelegen neuronen.
• Myeline
Dit is een dunne laag die bestaat uit vetachtige verbindingen. Myeline is een beschermend omhulsel dat de axon van veel neuronen omringt. Het is enorm belangrijk voor een goed werkend zenuwstelsel.
De dendrieten op een enkele neuron kunnen verbinding maken met duizenden andere synapsen. Sommige neuronen zijn langer of korter, afhankelijk van de plaats in je lichaam en wat ze doen.
Gliacellen
Gliacellen hebben verschillende taken en er zijn 10 keer meer gliacellen dan neuronen. Ze helpen bij het onderhouden en ontwikkelen van neuronen als je jong bent en bepalen hoe neuronen je hele leven werken.
Gliacellen:
• Beschermen het zenuwstelsel tegen infecties
• Regelen de chemische balans in het zenuwstelsel
• Bedekken de axonen van neuronen met myeline
”Veel functies gebeuren automatisch zonder dat je het door hebt”
Hoe ondersteunt het autonome zenuwstelsel andere organen?
De hersenen hebben het netwerk van zenuwen van het autonome zenuwstelsel nodig net zoals er bedrading in een huis zit om alles van stroom te voorzien. Deze zenuwen zijn de fysieke verbindingen die je hersenen nodig hebben om bijna alle belangrijke organen te controleren.
Het autonome zenuwstelsel heeft de volgende invloed op de systemen van je lichaam
Huid
Het autonome zenuwstelsel regelt het vermogen van je lichaam om goed te kunnen zweten. Het regelt ook de spieren die ervoor zorgen dat je haar rechtop gaat staan tijdens kippenvel.
Hart en bloedsomloop
Het autonome zenuwstelsel regelt hoe snel en hard het hart pompt en hoe wijd de bloedvaten zijn.
Longen
Het autonome zenuwstelsel beheert de breedte van de luchtweg en het netwerk van doorgangen die lucht in en uit de longen voeren.
Ogen
Het autonome zenuwstelsel heeft niet direct betrekking op de kijk. Het beheert wel de breedte van de pupillen en de spieren die je ogen gebruiken om scherp te kunnen stellen.
Traanklieren in de ogen, neusholte en speekselklieren in de mond
Het autonome zenuwstelsel regelt het traansysteem rond de ogen, hoe vloeistof uit de neus loopt en wanneer de mond speeksel aanmaakt.
Immuunsysteem
Het parasympathische zenuwstelsel kan reacties van het immuunsysteem veroorzaken. Dit kan verschillende symptomen geven zoals allergische reacties, infecties en astma-aanvallen.
Darmen en dikke darm
Het autonome zenuwstelsel beheert het verteringsproces van de dunne darm tot de dikke darm. Het autonome zenuwstelsel houdt ook de spieren bij je anus gesloten totdat je klaar bent om te poepen.
Urinewegen
Het autonoom zenuwstelsel beheert de blaasspieren. Het zorgt er ook voor dat de spieren die verantwoordelijk zijn voor het afsluiten van de blaas gesloten blijven totdat je klaar bent om te plassen.
Lever en alvleesklier
Het autonome zenuwstelsel regelt wanneer de alvleesklier insuline en andere hormonen afgeeft. Het zorgt er ook voor dat de lever verschillende moleculen omzet die opgeslagen energie vasthouden in glucose zodat de cellen deze kunnen gebruiken.
Voortplantingssysteem
Het autonoom systeem speelt een belangrijke rol in de seksuele functies van het lichaam. Zo is het betrokken bij het opgewonden voelen en het vermogen om een orgasme te krijgen.
”Een zenuwbeschadiging kan soms permanent zijn”
Veel voorkomende aandoeningen van het autonome zenuwstelsel
Er zijn verschillende aandoeningen met bijbehorende oorzaken van autonome neuropathie. Dit betekent schade of ziekte die het autonome zenuwstelsel aantast.
Infecties
Zenuwbeschadiging kan optreden als gevolg van virussen zoals HIV of bacteriën van insectenbeten die de ziekte van Lyme of de ziekte van Chagas veroorzaken. Andere voorbeelden van infecties zijn tetanus en botulisme.
Auto-immuunziekte en ontstekingsaandoeningen
Voorbeelden hiervan zijn auto-immune autonome ganglionopathie en het Guillain-Barré-syndroom.
Tumoren
Kanker en goedaardige gezwellen kunnen beide het autonome zenuwstelsel verstoren.
Type 2 diabetes
Onbehandelde diabetes type 2 kan het autonome zenuwstelsel na verloop van tijd beschadigen. Je kunt bijvoorbeeld last krijgen van orthostatische hypotensie, waarbij de bloeddruk daalt als je opstaat. Neuropathie bij diabetici kan de zenuwen beschadigen die normaal gesproken een bloeddrukverhogingsreflex veroorzaken wanneer je opstaat.
Gifstoffen
Giftige zware metalen zoals lood en kwik kunnen autonome zenuwen beschadigen. Veel industriële chemicaliën kunnen ook dit soort schade veroorzaken. Veel mensen weten het niet maar alcohol kan ook toxische effecten hebben op de autonome zenuwen.
Genetische en aangeboren aandoeningen
Dit zijn aandoeningen die je krijgt bij de geboorte. Je hebt erfelijke aandoeningen omdat je die erft van één of beide ouders. Een goed voorbeeld hiervan is de ziekte van Hirschsprung.
Amyloïdose
Amyloïdose veroorzaakt langdurige zenuwbeschadiging doordat defecte eiwitmoleculen zich ophopen in verschillende delen van het lichaam.
Meervoudige systeematrofie
Deze ernstige aandoening is vergelijkbaar met de ziekte van Parkinson. Het beschadigt na verloop van tijd de autonome zenuwen.
Trauma
Verwondingen bij bijvoorbeeld een auto ongeluk kunnen zenuwbeschadiging veroorzaken. Deze kunnen voor een lange periode aanhouden of soms zelfs permanent zijn. Dit komt vaak voor bij verwondingen aan het ruggenmerg. Dit kan er voor zorgen dat autonome verbindingen verder naar beneden beschadigen of afsnijden.
”Diabetes type 2 kan voor blijvende zenuwschade zorgen”
Veel voorkomende symptomen bij aandoeningen van organen
De symptomen van aandoeningen van het autonome zenuwstelsel zijn afhankelijk van de locatie van de schade. Bij aandoeningen zoals diabetes type 2 kan de schade op veel plaatsen in het lichaam ontstaan.
De meest voorkomende symptomen van schade aan het autonome zenuwstelsel zijn:
• Constipatie
• Moeite met slikken – dysfagie
• Problemen met het verteren van voedsel – gastroparese
• Incontinentie
• Duizeligheid of flauwvallen tijdens het opstaan
• Problemen met het verdragen van hoge temperaturen
• Hartritmestoornissen zoals onregelmatige hartslag
• Seksuele disfunctie
• Te veel zweten – hyperhidrose of niet genoeg zweten – anhidrose
”Neem bij twijfel contact op met de arts voor een uitgebreide test”
Testen voor het onderzoeken van het zenuwstelsel
Verschillende testen worden gebruikt bij het vaststellen van problemen met het autonome zenuwstelsel.
• Elektrocardiogram – hartfilmpje
• Elektro-encefalogram – hersenfilmpje
• Elektromyogram – zenuwgeleidingstest
• Genetische test
• Magnetische resonantiebeeldvorming – MRI
• Bloedonderzoek
”Beweging en gezonde voeding zijn belangrijk voor een gezond zenuwstelsel”
Zo voorkom je problemen met het autonome zenuwstelsel
Preventie van schade aan het autonome zenuwstelsel is de beste manier om aandoeningen te vermijden.
De beste preventieve maatregelen die je kunt nemen zijn:
Beweeg iedere dag voldoende
Een half uur tot een uur minimaal. Dit kun je bijvoorbeeld doen door te lopen, fietsen of zwemmen. Dit kan helpen een gezond gewicht te behouden. Hiermee voorkom of vertragen je diabetes type 2 wat na verloop van tijd de autonome zenuwen beschadigt.
Eet een gebalanceerd dieet
Voldoende vezels, vette vis, groente, fruit, zaden en noten. Zorg dat je voldoende vitamines en mineralen binnen krijgt. Voedingstekorten kunnen het autonome zenuwstelsel beschadigen.
Verzorg chronische aandoeningen
Als je een chronische aandoening hebt die je autonome zenuwen kan aantasten zoals diabetes type 2 dan is het belangrijk om er voor te zorgen dat het niet verergerd. Een arts kan helpen bij het omgaan met deze en andere aandoeningen.
Draag veiligheidsuitrusting
Blessures en ongelukken zijn een belangrijke bron van zenuwbeschadiging. Het gebruik van veiligheidsmiddelen tijdens werk en sport kan je beschermen tegen dit soort verwondingen of de ernst van deze verwondingen beperken.
Vermijd misbruik van drugs en alcohol
Misbruik van voorgeschreven en recreatieve drugs zoals alcohol en cocaïne kan er voor zorgen dat het autonome zenuwstelsel beschadigt raakt.
Vitamines en mineralen
Een tekort aan vitamines en mineralen kunnen problemen van het zenuwstelsel veroorzaken of verergeren.
De belangrijkste mineralen voor het autonoom zenuwstelsel zijn:
• Fosfor
• Kalium
• Magnesium
De belangrijkste vitamines zijn:
• Vitamine B1, B2, B6, foliumzuur en B12
• Vitamine C
Vasten
Er zijn verschillende interessante onderzoeken gedaan die een significante verbetering van het parasympathische zenuwstelsel en onderdrukking van het sympathische zenuwstelsel lieten zien bij vasten.
Vasten activeert het parasympathische zenuwstelsel en dit zorgt voor het vermogen om te rusten, te verteren en te herstellen. En tegelijkertijd zal het de stressrespons verlagen.
Er is een aandoening die diabetische autonome neuropathie wordt genoemd en die komt voor bij diabetici. Het is bekend dat diabetes perifere neuropathie kan veroorzaken en deze aandoening kan ook de zenuwen van het autonome zenuwstelsel vernietigen. Dit kan een grote invloed hebben op je hart, spijsvertering en andere organen.
Natuurlijke remedies voor diabetische autonome neuropathie:
• Benfotiamine
• Alfa-liponzuur
Tips:
1) Vermijd teveel stress. Dit kan je lichaam in een continue staat van vecht of vlucht brengen
2) Eet gezond en gevarieerd. Als je last hebt van een aandoening van het zenuwstelsel pas je voeding er dan op aan
3) Beweeg dagelijks het liefst minimaal een uur. Beweging is samen met goede voeding de sleutel tot een gezonder leven
4) Neem contact op met een arts of specialist als je vitamines en mineralen wilt gaan slikken speciaal gericht op het zenuwstelsel.
Tot slot
Het autonome zenuwstelsel stond centraal in dit artikel. Beweeg jij wekelijks voldoende? Hoeveel uren beweeg je gemiddeld? En wat doe je dan? Wij vinden het fijn als je een reactie achterlaat onderaan deze pagina.
Als je dit artikel waardevol vindt voor je gezondheid en vitaliteit help dan mee dit te verspreiden door het te delen met je vrienden. Dit kan doormiddel van de social media knoppen. rper mattis, pulvinar dapibus leo.
Anderen lezen ook
Waar zit magnesium in?
Is kruidnagel gezond?
